خطاهای شناختی یکی از حوزه های مهم در دیدگاه شناختی رفتاری است که در تصمیم گیری و قضاوت فرد از موقعیت تأثیر می گذارد. هدف مغز از خطاهای شناختی کمک به تصمیم گیری سریع تر و بهتر و دور کردن فرد از بعضی خطرات است. با این حال سودی که خطاهای شناختی می رسانند پیامدهایی نیز دارد و ممکن است گاهی هزینه هایی را بر فرد تحمیل کنند. خطاهای شناختی بر روابط زناشویی، موقعیت شغلی، سبک زندگی و بسیاری از ابعاد دیگر زندگی فرد تاثیر می گذارد. با آگاهی از آن ها در برخورد با موقعیت های روزانه می توانید تصمیم بهتری اتخاذ نمایید. دریافت مشاوره روانشناسی برای بالا بردن آگاهی از خود ضروری می باشد.
برای مشاوره در زمینه شناخت خود و حل تعارضات می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشانسی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت با شماره 9099075228 تماس بگیرید.
خطاهای شناختی انواع مختلفی دارند که در دسته بندی های متفاوتی جای می گیرند. تحریف شناختی و سوگیری شناختی دو دسته اصلی و مهم از خطاهای شناختی هستند که به مرور آن ها می پردازیم.
در تحریف شناختی مغز فرد او را متقاعد می کند که چیزی حقیقت دارد که در واقع اینطور نیست. معمولا برای محافظت از فرد در برابر افکار و احساسات منفی این اتفاق می افتد. تحریف های شناختی انواع مختلفی دارد که مهم ترین آن ها عبارتند از:
تفکر همه یا هیچ: فرد برای هر پدیده ای دو حالت از دو سر طیف را در نظر می گیرد. آره یا نه، همه یا هیچ، اول یا آخر، پیروزی یا شکست، سیاه یا سفید، مثال هایی از تفکر صفر و یک است. این نوع خطا باعث عدم انعطاف فرد در زمان مواجه با مسائل را می شود. این نوع تفکر در شخصیت های مرزی بسیار مشهود است.
تعمیم دادن: تعمیم دادن به این معناست که فرد موضوعی را که تنها مربوط به یک موقعیت بوده، به سایر موقعیت ها بسط می دهد. یک بار اتفاق افتادن چیزی انتظار وقوع دائمی آن را در فرد ایجاد می کند. به طور مثال کسی که یک بار از خوردن غذایی مسموم شده همیشه از خوردن آن غذا اجتناب می کند.
پریدن به نتیجه: گاهی افراد بدون داشتن شواهد نتیجه گیری می کنند و تصور می کنند که نتیجه ای که گرفته اند کاملا صحیح است. مثلا ممکن است فرد درباره یک اتفاق افکاری منفی داشته باشد و نتیجه ای بد بر اساس آن گرفته و همان نتیجه را پیامد قطعی آن اتفاق بداند.
فاجعه انگاری: فرد انتظار وقوع حادثه ای ناگوار یا ایجاد پیامد بدی برای یک اتفاق دارد. ممکن است اتفاقی را بزرگ نمایی یا توانایی خود را کوچک نمایی کند. مثلا بگوید اگر شکست بخورم می میرم یا فکر کند توان مقابله با حادثه ای را ندارد.
شخصی کردن: فرد هر چیزی را به خودش مربوط می داند یا خود را با دیگران مقایسه می کند. مثلا وقتی دوستش چیزی در مورد مسأله ای دیگر می گوید فکر می کند که درمورد او صحبت کرده یا توانایی دیگران را به شکلی نامربوط با خود قیاس می کند.
سفسطه کنترل: فرد تصور می کند که از بیرون کنترل می شود و خود را قربانی سرنوشت می داند یا برعکس فکر می کند در هر مسأله ای مقصر است و احساس کنترل درونی دارد. به طور مثال فکر می کند به انجام یک اشتباه در تحصیل مجبور بوده و بر آن کنترل نداشته یا فکر کند دلیل ناراحتی دیگران رفتار او است و خودش بر احساس اطرافیان به میزان بسیار زیادی اثرگذار است.
سفسطه انصاف: در سفسطه انصاف فرد فکر می کند که درباره منصفانه بودن نظری دارد که دیگران آن را قبول ندارند. فکر می کند اتفاقی که افتاده انصاف نبوده در حالی که دیگران آن را خیلی ساده یک اتفاق روزمره و پیامد وقایع دیگر می دانند.
بایدها: هر کسی ممکن است در زندگی لیستی از بایدها و نبایدها داشته باشد. این بایدها زمانی به خطای شناختی تبدیل می شوند که احساس عصبانیت از دیگرانی که آن ها را رعایت نمی کنند یا احساس گناه شدید برای رعایت نکردن آن ها ایجاد می شود. دیگران بایدهای خود را دارند و در صورت تحمیل شدن بایدها احساس نارضایتی و خشم خواهند داشت.
استدلال احساسی: ما معمولا باور داریم آنچه احساس می کنیم درست است. کسی که درباره موضوعی احساس خاصی دارد آن احساس را با واقعیت آن موضوع اشتباه می گیرد. به طور مثال کسی که نسبت به یک برنامه تفریحی احساس کسل شدن دارد فکر می کند آن برنامه در اصل کسل کننده است.
برچسب زنی: افراد ممکن است خود یا دیگران را به خاطر فقط یک ویژگی یا نکته منفی به صورت کلی با برچسب های منفی بشناسد. مثلا کسی که فقط کمی احساس ناراحتی می کند خود را افسرده می نامد در حالی که افسردگی به عنوان یک اختلال روانی مشخصه هایی دارد که باید توسط متخصص بررسی شود. برچسب زنی همچنین ممکن است به تفسیر غلط از یک اتفاق نیز اطلاق شود. به طور مثال فردی ممکن است به جای عبارت فرستادن کودک به مهد از عبارت رها کردن کودک در دستان غریبه غیر قابل اعتماد استفاده کند.
مغز ما نسبت به بعضی مسائل باورهایی دارد که در تصمیم گیری به آن جهت می دهد. مزیت این سوگیری در این است که سرعت تصمیم گیری را بالا می برد اما معمولا در هر چیزی افزایش سرعت می تواند باعث کاهش دقت شود. سوگیری داشتن باعث خطاهای شناختی می شوند که برخی از آن ها عبارتند از:
تأیید خود: مردم معمولا تمایلی به تغییر نظر خود و پذیرش اشتباه بودن عقاید خود ندارند. بازسازی و تغییر نظام اعتقادی فرد معمولا دشوار است. بنابراین وقتی اطلاعاتی مخالف نظام اعتقادی فرد به او می رسد ممکن است آن را نادیده بگیرد یا بدون داشتن دلیلی رد کند. داشتن بیش از حد این خصلت باعث می شود اطرافیان فرد را خودشیفته و از خود راضی بدانند.
تمرکز بر اطلاعات در دسترس: مغز ما برای تصمیم گیری درباره یک موقعیت از اطلاعاتی که قبل از آن در ذهن داشته استفاده می کند. خاطرات روشنی که از شرایط مشابه وجود داشته را در نظر می گیرد و موقعیت جدید را با آن همانندسازی می کند. به دلیل توجه بیشتر به شرایط پیچیده تر و خطرناک تر خاطرات روشن تری از آن ها وجود دارد و احتمال همانندسازی با آن بیشتر است. مثلا با شنیدن یک صدای مهیب احتمال انفجار بیشتر در نظر گرفته می شود تا افتادن چیزی بر زمین در حالی که در واقعیت احتمال انفجار کمتر است.
اثر لنگر: با ایجاد شدن محدودیت برای هر چیزی احتمال رسیدن به آن محدودیت حتی بدون قصد قبلی بیشتر می شود. به طور مثال فروشگاهی که به مشتری می گوید به هر نفر بیشتر از مقدار مشخصی محصولاتش را نمی فروشد. حتی اگر کسی قصد خرید کمتر از آن مقدار را داشته باشد با این محدودیت خرید بدون این که حتی متوجه شود به میزان سقف تعیین شده از فروشگاه خرید می کند. در واقع از اثر لنگر برای ترغیب مشتری به خرید آن مقدار استفاده می کند.
اثر هاله ای: اولین ملاقات و یا برخورد با یک فرد یا موضوعی می تواند بر دیدگاه کلی که نسبت به آن ایجاد می شود اثر بگذارد. برای مثال کسی که در اولین برخورد فردی مهربان و متشخص به نظر می رسد، در ملاقات های بعدی حتی اگر رفتاری غیر اجتماعی داشته باشد رفتارش آنچنان ناخوشایند و بد به چشم نخواهد آمد. اثر هاله ای به فرد، موقعیت و یا یک عادت نیز می تواند نسبت داده شود.
برای مشاوره در زمینه شناخت خود و حل تعارضات می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشانسی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت با شماره 9099075228 تماس بگیرید.
مرکز مشاوره روانشناسی تلفنی خانواده هنر زندگی با بهره مندی از کادر مجرب خدمات خود در زمینه مشاوره تلفنی خانواده با موضوعاتی شامل مشاوره تلفنی خانواده با موضوع مشاوره پیش از ازدواج، مشاوره تلفنی خانواده با موضوع مشاوره دوستی دختر و پسر، مشاوره تلفنی خانواده با موضوع مشاوره دوستی‌های پیش از ازدواج، مشاوره تلفنی خانواده با موضوع مشاوره دوران نامزدی، مشاوره تلفنی خانواده با موضوع مشاوره اعتیاد، مشاوره تلفنی خانواده با موضوع مشاوره همسریابی مشاوره خانواده تلفنی با موضوع مشاوره ازدواج، مشاوره تلفنی خانواده با موضوع مشاوره قبل از ازدواج، مشاوره تلفنی خانواده با موضوع مشاوره زندگی مشترک، مشاوره تلفنی خانواده با موضوع مشاوره جنسی