آیا از علائم و سن بلوغ دیررس آگاهی داری؟ درمان و عوارض بلوغ دیرس چیست؟ یکی از بحرانی ترین دوره های زندگی هر فرد، دوران بلوغ است که طی چندین سال شکل می‌گیرد. سن شروع بلوغ در افراد مختلف متفاوت است. در دختران معمولا بین سن7 تا 13 سالگی و در پسران بین سنین 9 تا 14 سالگی اتفاق می‌افتد. البته ممکن است در برخی زودتر یا دیرتر از این سنین باشد. زمانی که بلوغ دیرتر از زمان طبیعی اتفاق بیفتد به آن بلوغ دیررس می گوییم. بلوغ دیررس برای والدین و نوجوان موجب ایجاد استرس می شود. در این مقاله به بررسی علائم، علل، آثار روانی و درمان بلوغ دیررس می پردازیم.
در بلوغ دیررس، تغییرات هورمونی و بدنی که باید با افزایش سن رخ دهد، به موقع و در زمان مناسب اتفاق نمی افتد. به طور کلی بلوغ دیرتر از سن 13 سالگی در دختران و بلوغ دیرتر از سن 14 سالگی در پسران را بلوغ دیررس گویند، تاخیر بلوغ در پسرها شایع تر است.
بلوغ دیررس در پسران شایع‌تر است و با علائم زیر مشخص می‌شود:
در دختران علائم بلوغ دیررس عبارت‌اند از:
بلوغ دیررس ممکن است به دلیل نقص در تخمدان، بیضه و یا قسمت‌هایی از مغز که در ارسال هورمون به آن ها دخیل هستند (هیپوتالاموس و هیپوفیز) رخ دهد. این دو نوع مشکل را هیپوگنادیسم اولیه و ثانویه می‌نامیم.
این حالت زمانی رخ می‌دهد که غدد جنسی به اندازه کافی هورمون جنسی تولید نمی‌کنند. در پسران مبتلا به این عارضه، بیضه‌ها هورمون تستوسترون کافی تولید نمی‌کنند و در دختران مبتلا، تخمدان ها قادر به تولید استروژن کافی نیستند. این موقعیت ممکن است به دلیل اختلال ژنتیکی، اختلالات عصبی رشدی، عوارض پرتو درمانی یا شیمی درمانی، عفونت و عمل جراحی باشد.
در این نوع از هیپوگنادیسم، تخمدان یا بیضه (غدد جنسی) دچار مشکل نیستند، بلکه مشکل به هیپوتالاموس یا هیپوفیز در مغز مربوط است. در واقع غدد جنسی، پیام ترشح هورمون را دریافت نمی‌کنند.
تشخیص دقیق اختلال در بلوغ باید توسط پزشک معالج و براساس شرایط بیمار صورت بگیرد.بلوغ دیررس معمولا با یک معاینه فیزیکی تشخیص داده می شود و در صورت لزوم می توان از آزمایش خون و تست های تشخیصی برای پی بردن به عملکرد هیپوتالاموس و هیپوفیز، تعیین سن استخوانی بیمار و تصویربرداری از جمجمه استفاده کرد.
مقدار هورمون ساخته شده در مغز، تخمدان‌ها یا بیضه‌ها، از طریق آزمایش خون قابل اندازه‌گیری است. همچنین از روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی برای تشخیص اندازه و ظاهر تخمدان ها یا بیضه‌ها استفاده می‌شود. اسکن ام.آر.آی یا سی تی اسکن به پزشک اجازه می دهد که با مشاهده درون مغز، به بررسی غده هیپوفیز بپردازد. این تصاویر می‌تواند وجود تومور یا اختلالات غده هیپوفیز را به خوبی نشان دهد. همچنین پزشک می‌تواند با تعیین سن استخوانی با اشعه ایکس (از دست و مچ) میزان رشد استخوان‌ها را مورد بررسی و سنجش قرار دهد.
معمولا تفاوت در زمان بندی و سرعت فرآیند بلوغ در بین افرادی که در یک محیط مشابه زندگی می کنند مربوط به عامل ژنتیکی است. علاوه بر تاثیر زیاد عوامل ژنتیک، محیط پیرامون نیز نقش مهمی در این زمینه ایفا می کند. به طور کلی افرادی که از سلامت و تغذیه بهتری برخوردار هستند زودتر از بقیه به بلوغ می رسند و افرادی که دچار سوءتغذیه اند، دیرتر از همسالان خود به بلوغ می‌رسند. برخی افراد مبتلا به بیماریهای مزمن مانند دیابت، فیبروز مثانه، مشکلات کلیه و حتی آسم ممکن است دیرتر به بلوغ برسند، چون این بیماری‌ها در رشد بدن اختلال ایجاد می کنند. درمان و کنترل صحیح این بیماری‌ها می‌تواند به جلوگیری از بلوغ دیررس کمک کند.
مشکلات غدد هیپوفیز (تولید کننده هورمون رشد) نیز باعث بلوغ دیررس می شود. از دیگر علل ایجاد این عارضه می توان به مصرف برخی از داروهای شیمی درمانی یا داروهای بیماریهای روحی، اشاره کرد.
برخی از مطالعات حاکی نشان دادند که عوامل اجتماعی در محیط خانه بر روی شروع بلوغ به خصوص در مورد دختران تاثیر می گذارد. در مقایسه با دختران، بلوغ در پسران چندان به شرایط خانوادگی وابسته نیست. در خانواده های پر تنش، استرس ترشح هورمون ها را تحت تاثیر قرار می دهد. فرایند بلوغ توسط مقدار کمی استرس ممکن است، سرعت بگیرد ولی استرس مزمن و بیش از اندازه سرعت بلوغ را کاهش می دهد.
بلوغ دیررس باعث می شود، نوجوان به دلیل این که با همسن و سالان خود تفاوت دارند، احساسات ناخوشایندی مانند استرس، خجالت،کاهش اعتماد به نفس و در نهایت افت تحصیلی را تجربه می کنند. تجربه این احساسات منفی از طرف پسران بیشتر است. طبق مطالعات پسرانی که زودتر به بلوغ می رسند در بین هم سن های خود بیشتر مورد پذیرش قرار می گیرند و محبوبیت بیشتری دارند. در حالی که بلوغ زودرس در دختران موجب طرد او از جانب هم سن هایش می شود. برای اطلاع از بلوغ جسمی در دختران و بلوغ جسمی در پسران کلیک کنید.
نوجوانانی که دیرتر به بلوغ می رسند زمان بیش تری دارند که از لحاظ روانی آماده شوند. از آنجایی که افزایش سریع هورمون ها تغییراتی در خلق و خو ایجاد می کند، آمادگی قبلی بلوغ مهم به نظر می رسد. در واقع بلوغ چالشی است که نیاز به تطبیق روانی از سوی نوجوان دارد پس هر چه در سن پایین تر باشند آمادگی کمتری برای انطباق خواهند داشت. برخی تحقیقات حاکی از آن است که افرادی که دیرتر به بلوغ می رسند دارای بصیرت و خلاقیت بوده و بیش تر اهل تفریح هستند.
افرادی که زودتر به سن بلوغ می رسند چون بیشتر شبیه افراد بزرگسال هستند زودتر از همسالان خود مجبورند به سمت نقش های بزرگسالان بروند. بیشتر از آن ها توقع می شود که مسئولیت پذیر باشند، رهبری افراد را برعهده بگیرند و به گونه ای پخته تر رفتار کنند. نتیجتا خلاقیت و قبول ریسک در آن ها کاهش می یابد. پس بلوغ دیررس در دراز مدت می تواند مزایایی برای فرد به همراه داشته باشد.
معمولا دخترانی که دیرتر به سن بلوغ می رسند دارای مشکلات روانی کمتری نسبت به دخترانی هستند که زودتر به بلوغ رسیده اند. یکی از دلایل آن این است که وارد رابطه جنسی زود هنگام نمی شوند، پس فشارهای روحی کمتری تجربه می کنند. چنین دخترانی اولین رابطه جنسی خود را با آگاهی انتخاب می کنند. از طرفی بلوغ دیررس باعث می شود ذهن دختران کمتر تحت تاثیر رسانه ها درباره زیبایی هایی مثل لاغری و اندام متناسب قرار بگیرد. در واقع بلوغ دیررس منجر به طی بلوغ عاطفی بهتر می شود.
برای درمان بلوغ دیررس ابتدا باید علت آن را بررسی کرد. در صورتی که به طور طبیعی فردی دیرتر از دیگران به بلوغ برسد، نیازی به درمان ندارد. اما اگر شخص به خاطر تأخیر یا نداشتن رشد و بلوغ دیررس، شدیداً نگران و مضطرب باشد، برخی از پزشکان با تجویز داروهای مکمل هورمون جنسی، بلوغ را جلو می‌اندازند. اگر علت بلوغ دیررس یک بیماری زمینه‌ای دیگر باشد، درمان بیماری، بلوغ دیررس را هم برطرف می‌کند.
اقدام به درمان برای پسران بسیار شایع‌تر از دختران است. درصورتی‌که پسر نوجوانی تا سن 14 سالگی علائم بلوغ را نداشته باشد، ممکن است مصرف تستوسترون برای او تجویز شود. با مصرف دوز پایین تستوسترون، بلوغ شخص آغاز می‌شود و برخی خصوصیات مردانه مانند عضلانی بودن در بدن او شکل می‌گیرد. برای دختران، در صورت نیاز به درمان، دوزهای بسیار پایین استروژن تجویز می‌شود. درصورتی‌که بلوغ دیررس بر اثر اختلالات ژنتیکی باشد، قابل درمان نیست اما انجام هورمون درمانی باعث شکل‌گیری خصوصیات جنسی در فرد می‌شود.
والدین باید با ایجاد رابطه عاطفی مناسب با فرزندان خود مشکلات ناشی از بلوغ دیررس را به حداقل برسانند. نباید او را با دیگر همسالانش مقایسه کردو به او کمک کنید که فعالیت های خود را با توجه به توانایی هایش انتخاب کند تا بتواند به خوبی این دوران را سپری کند و به تدریج به سطح توانایی های نرمال خود برسد. برای اطلاع از واکنش مناسب با مشکلات فرزندان بهتر است با یک متخصص در زمینه تربیت کودک موضوع را مطرح نمایید.
مرکز مشاوره روانشناسی تلفنی خانواده هنر زندگی با بهره مندی از کادر مجرب خدمات خود در زمینه مشاوره تلفنی خانواده با موضوعاتی شامل مشاوره تلفنی خانواده با موضوع مشاوره پیش از ازدواج، مشاوره تلفنی خانواده با موضوع مشاوره دوستی دختر و پسر، مشاوره تلفنی خانواده با موضوع مشاوره دوستی‌های پیش از ازدواج، مشاوره تلفنی خانواده با موضوع مشاوره دوران نامزدی، مشاوره تلفنی خانواده با موضوع مشاوره اعتیاد، مشاوره تلفنی خانواده با موضوع مشاوره همسریابی مشاوره خانواده تلفنی با موضوع مشاوره ازدواج، مشاوره تلفنی خانواده با موضوع مشاوره قبل از ازدواج، مشاوره تلفنی خانواده با موضوع مشاوره زندگی مشترک، مشاوره تلفنی خانواده با موضوع مشاوره جنسی