اختلال وسواس فکری عملی یکی از ۲۰ اختلال شایع در دنیا می‌باشد که بسیاری از افراد بدون آن که خود متوجه باشند به این بیماری مبتلا هستند و از آن رنج می‌برند. البته رفتارهایی مانند چک کردن در ماشین بعد از پیاده شدن برای خیلی‌ها پیش می‌آید، این امری طبیعی است ولی در صورتی که این چک کردن از حد بگذرد و به صورت رفتاری تکراری و غالبی بروز کند منجر به استرس زیاد در فرد و تبدیل نوعی وسواس می‌شود. اگر درِ خانه یا اتومبیل را چند بار چک می‌کنید که مبادا آن را نبسته باشید یا مثلا حمام شما خیلی طول می‌کشد، چندین بار دستانتان را می‌شویید، به کوچکترین چروک روی لباستان حساس هستید و یا چنین رفتارهایی را در خود یا اطرافیان مشاهده کرده‌اید با ادامه مطلب همراه باشید.
برای دریافت مشاوره در زمینه وسواس فکری عملی می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت از کل کشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگیرید.
منبع: وسواس فکری عملی (OCD) | علائم، نشانه ها و پیامدها
پیش از آن که به بررسی علل، نشانه‌ها و درمان وسواس بپردازیم لازم است با تعریفی کلی از این اختلال آشنا شوید. اختلال وسواس فکری عملی در واقع یکی از انواع اختلالات اضطرابی است که باعث ایجاد افکار غیر قابل کنترل و الگوهای تکراری در فرد مبتلا می‌شود. افکار فرد او را مجبور به انجام کارهای وسواس گونه می‌کنند و خود کنترلی بر روی آنها ندارد. برای آشنایی با دیگر اختلالات اضطرابی کلیک کنید.
در بعضی از موارد ممکن است خود شخص متوجه رفتارهای غیرمنطقی خود شود، ولی با این وجود نیز روی رفتار و کردار خود کنترل ندارد. مثلاً یکی از شایع‌ترین نشانه‌های وسواس فکری-عملی، وسواس بر روی موارد امنیتی از جمله بسته بودن قفل فرمون، ماشین، خانه، مغازه، لپ تاب، موبایل و ... است که فرد همواره و در هر ثانیه اضطراب بسته بودن آنها را دارد و 20 بار آنها را چک می‌کند که بسته باشند.
نشانه های وسواس فکری-عملی در افراد را می توان در چند دسته اصلی تقسیم بندی کرد:
1- وسواس به آلودگی: این افراد از آلودگی و میکروب می ترسند و چندین بار دست‌های خود را می شویند. حتی اگر افراد دیگری وسایل و لباس آنها را لمس کنند ممکن است آن را بشویند یا دور بیندازند. برای اطلاع بیشتر مقاله وسواس شستشو را بخوانید.
2- شکاک‌ها:این افراد به انجام دقیق (با توجه به آنچه که در ذهنشان وجود دارد) و مرحله به مرحله کارها وسواس دارند و می ترسند که در صورت عدم انجام آن توسط دیگران سرزنش شوند.
3- وارسی کننده: افراد دچار وسواس وارسی به خاطر ترس از کارهایی که انجام ندادن آنها خطرناک یا ریسکی است، وسایل و محیط را بررسی می‌کنند. مانند بررسی کردن قفل در یا شیر گاز به دفعات. پیشنهاد می‌کنیم در این زمینه مقاله وسواس وارسی را مطالعه کنید.
4- برنامه‌ریزها: این افراد به نظم و ترتیب، رنگ‌ها و ترتیب‌های خاص حساس هستند و حتی دچار خرافات می‌شوند.
5- محتکرها: افراد دچار اختلال احتکار مکررا وسایل و چیزهایی را که نیاز ندارند یا استفاده نمی‌کنند جمع می‌کنند، مبادا که قحطی شود و به آن نیاز پیدا کنند! برای اطلاعت بیشتر از اختلال احتکار کلیک کنید.
علت وسواس دقیقا مشخص نشده‌است ولی از جمله اصلی ترین دلایل ابتلا به اختلال وسواس فکری-علمی می توان به موارد زیر اشاره داشت.
تحقیقات بسیاری نشان داده‌است، وراثت یکی از عوامل مهم در بروز وسواس است. بنابراین علت وسواس در افرادی که سابقه وسواس در پدر، مادر یا اقوام درجه یک والدین آنها وجود دارد بیشتر است. البته معمولا کسانی که سابقه خانوادگی وسواس دارند، زمانی دچار وسواس شدید می‌شوند که به دلیل مشکلات محیطی یا سبک تربیتی ناکارآمد دچار استرس باشند.
اگر شما به شدت به استرس واکنش نشان می‌دهید یا در برابر عوامل استرس زا آسیب پذیر می‌باشید، ممکن است خطر ابتلا به اختلال وسواس در شما افزایش یابد. گاهی علت وسواس، بر اثر عادت‌های رفتاری که با گذشت زمان، آموخته و در درون فرد نهادینه می‌شود، به وجود می‌آید.
برخی محققان اعتقاد دارند علت وسواس، درنتیجه‌ی تغییرات شیمیایی در بدن است و ممکن است علت زیستی داشته باشد. دلایل دیگری نیز به عنوان علت وسواس در افراد ذکر شده‌است ولی تحقیقات هنوز برای کشف کردن علت وسواس در افراد ادامه دارد. برای اطلاعات بیشتر در زمینه انواع وسواس و علل آنها کلیک کنید.
همانطور که گفته شد در برخی مواقع داشتن برخی علائم وسواسی طبیعی است. اما اختلال وسواس فکری -عملی باعث نگرانی شدید و اختلال در رفتار و زندگی روزمره فرد می‌شود. مثلا فرد ۱ ساعت برای انتخاب لباس یا اتو کشیدن یک پیراهن وقت صرف می‌کند. اختلال وسواس فکری- عملی همانطور که از اسمش پیداست معمولا هر دو وسواس فکری و عملی را شامل می‌شود و فقط در برخی از موارد معدود یکی از این دو وسواس در فرد دیده می‌شود.
- ترس از آلودگی و میکروب‌ها
- افکار و تصورات شدید جنسی
- ترس از کمبود و نداشتن مواردی که ممکن است به آنها نیاز پیدا کنید
- وسواس فکری در مورد اخلاقیات و درست و نادرست بودن مسائل
- توجه بیش از حد به نظم ترتیب
- خرافات به معنی توجه به اشیاء و وسایل و مکان‌ها به عنوان خوش یمن بودن یا نبودن!
- ترس از دست دادن کنترل و از آسیب رساندن به خود و دیگران نیز از نشانه‌های وسواس فکری است.
- تماس مکرر با اعضای خانواده و یا دوستان برای اطمینان از سلامتی
- آنها صرف زمان زیاد برای حمام کردن شست و شوی لباس دستان و غیره
- تکرار کردن کلمات بی معنی، شمردن، تکان دادن مکرر دست و پا برای کاهش اضطراب
- بررسی مکرر درب ماشین شیر گاز و غیره
- حساسیت بیش از حد به نظم و ترتیب محیط اطراف
- جمع آوری وسایل اضافی مانند ظروف خالی غذا، روزنامه قدیمی ودیگر اشیا. این نوع وسواس معمولاً همراه با علائم افسردگی، وسواس خرید، بیش فعالی، اختلال کم توجهی، اختلال تیک عصبی، استرس پس از سانحه و جنون سرقت در فرد همراه است.
برای دریافت اطلاعات دقیق‌تر در زمینه نشانه های وسواس کلیک کنید.
مهم‌ترین و بزرگ‌ترین پیامدی که وسواس به دنبال دارد تنهایی و انزوای شخص است. افرادی که دارای علائم وسواس فکری یا عملی هستند نه تنها خودشان را آزار می دهند، بلکه نتایج این رفتار را می‌توان به راحتی بر سایر افرادی که با آنها ارتباط دارند و به ویژه اعضای خانواده مشاهده کرد.
اطرافیان با مشاهده نیاز پایان‌ناپذیر بیمار برای شستن مکرر دست‌ها در هر دقیقه، پاک کردن دستگیره یا شمردن کاشی‌های کف حمام، احتمالاً دچار ناراحتی یا نفرت از او می‌شوند. این ناراحتی و نفرت معمولاً آمیخته با احساس ترحم است؛ چراکه اطرافیان تا حدودی درک می‌کنند که بیمار نمی‌تواند برای رفع این امور بی‌معنا کاری بکند و معمولاً این ترحم بی‌جا که گاهی حتی به همکاری با بیمار آمیخته می‌شود، به غرق شدن بیشتر فرد مبتلا دامن می زند.
اختلال وسواس فکری-عملی قابل درمان است و درمان وسواس معمولا با استفاده از روان درمانی و رفتار درمانی نتایج خوبی را به همراه دارد. از آنجایی که توضیح روش درمان اختلال وسواس فکری-عملی مفصل است، در مقاله دیگر به صورت کامل توضیح داده شده است. شما می‌توانید در این زمینه مقاله درمان وسواس را مطالعه کنید.
وسواس اختلالی آسیب زننده است که باید هرچه سریع‌تر برای درمان حرفه‌ای اقدام کنید. درمان‌های شناختی رفتاری، مواجهه سازی و به چالش کشیدن افکار وسواسی از مواردی هستند که با مراجعه به مشاوره وسواس امکان پذیر می‌شوند.
برای دریافت مشاوره در زمینه وسواس فکری عملی می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت از کل کشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگیرید.