مشاوره روانشناسی و روان درمانی
مشاوره روانشناسی و روان درمانیمشاوره روانشناسی و روان درمانی
مشاوره روانشناسی و روان درمانیآموزش نظم به کودکان | چند ترفند ساده برای آموزش نظم
برای آموزش نظم به کودکان از چه روش‌هایی باید استفاده کرد؟ آموزش نظم به کودکان را از چه سنی شروع کنیم؟ تربیت درست کودک یکی از چالش‌های بزرگ والدین است. از طرفی کودک باید رفتارهای درست و غلط را یاد بگیرد و به اصطلاح منضبط شود. والدین نیز نمی‌خواهند با سختگیری شدید به روحیه کودکشان آسیب بزنند. ناآگاهی والدین از روش‌های صحیح تربیتی، باعث ایجاد مشکلات رفتاری فراوان در کودک می‌شود. این مسئله می‌تواند برای خانواده به شدت دردسرساز باشد و در آینده تبعات شدیدتری به همراه داشته‌باشد. در این مقاله درباره روش‌های آموزش نظم به کودکان جهت کنترل رفتارهای نامطلوب و افزایش رفتارهای مطلوب کودکان صحبت کرده‌ایم. پیشنهاد می‌کنیم مقاله تربیت کودک را نیز مطالعه کنید.
ایجاد زمینه‌ای برای آموزش نظم به کودکان
آموزش نظم به کودکان یکی از وظایف والدین و در قدم بعدی اولیای مدرسه است. برای آنکه قوانین و چهارچوب‌هایی را به کودکتان آموزش دهید، ابتدا باید زمینه‌ای مناسب ایجاد نمایید تا کلام شما همانطور که منظورتان است انتقال پیدا کند. در ادامه دو مورد به اختصار بررسی شده‌اند. برای کسب آگاهی از آموزش مهارت های زندگی به کودکان و تمامی آنچه که برای آموزش به کودکان لازم هست، کلیک کنید.
آموزش نظم به کودکان با افزایش تعامل مثبت
برای بهبود رفتارهای کودک اولین قدم ایجاد رابطه مثبت با او است. بهتر است پیش از ایجاد پیامدهای رفتاری برای کودک روی ارتباط با او کار کنید. کودک پیش از هر چیز به تعامل فعال و مستمر با پدر و مادر نیاز دارد. بنابراین روزانه فعالیتی مثبت با کودک ترتیب دهید. می‌توانید بازی‌ها و فعالیت‌های مورد علاقه او و خود را شناسایی کنید. لیستی از بازی‌های دونفره ای که می‌توانید تهیه کنید و زمانی را در روز به آن اختصاص دهید. نکته مهم این است که بازی با کودک تعاملی و دو جانبه باشد.
کودک و هر دو در آن نقش فعالی داشته باشند. نکته دیگر این است که بازی برای تعامل مثبت انجام می‌شود، تا حد امکان آموزشی نبوده و بیشتر برای کودک و والد لذتبخش باشد. در واقع کودک به زمان‌هایی هر چند کوتاه نیاز دارد که با والدین فعالیتی مشترک و لذتبخش و تعاملی را تجربه کند، تا ارتباط عاطفی قوی‌تری با او ایجاد کند.
آموزش نظم به کودکان با همدلی
در برخورد با مشکلات کودکان بسیار مهم است که پیش از ایجاد محدودیت‌ها با احساس کودکان همدلی کنید. همدلی به معنای تأیید رفتار اشتباه کودک نیست. بلکه به این معناست که احساسی که کودک تجربه می‌کند را درک کنید. با همدلی، کودک و احساسش را می‌پذیرید و محبت نامشروط به او می‌دهید. برای این منظور بهتر است احساس کودک را به کلام درآورید. برای مثال به او بگویید «می‌فهمم عصبانی هستی» یا به کودک بزرگتر این فرصت را دهید که در مورد احساسش صحبت کند. مهم این است که کودک بتواند هیجانش را بیان کند، و حس کند از سوی شما درک می‌شود.
آموزش نظم به کودکان با استفاده از سیستم تقویت و پاداش
دادن پاداش و تشویق کودکان به رفتارهای مثبت تأثیر بسزایی در افزایش رفتار مطلوب و کاهش بدرفتاری کودک دارد. تاثیر مثبت آن به حدی است که پاداش به رفتارهای مثبت باید چند برابر پیامد منفی به بدرفتاری انجام شود. پاداش دارای چند نوع است، که هر کدام از آن‌ها باید هر چه بیشتر بسته به موقعیت به کار رود. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه تشویق کودکان کلیک کنید. انواع پاداش شامل موارد زیر است:
1. پاداش غیرمادی
هر گونه تشویق کردن کودک برای رفتارهای مثبت به افزایش آن کمک می‌کند. توجه به رفتار مثبت با نگاه، لبخند زدن، در آغوش گرفتن کودک، نوازش کردن همه می‌تواند در تقویت آن موثر باشد. همچنین پاداش کلامی رفتار با توصیف رفتار «چه خوب لباساتو مرتب کردی» و تحسین کردن «آفرین که انقدر قشنگ سلام کردی» به شدت در تقویت رفتار مطلوب مؤثر است. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه بغل کردن کودک کلیک کنید.
2. پاداش مادی
می‌توانید در مقابل رفتارهای مثبت کودک جایزه‌هایی در نظر بگیرید. پاداش‌های مادی شامل خوراکی‌هایی که کودک دوست دارد، مثل آبنبات، شکلات، و پاستیل باشد. همچنین می‌توانید با دادن اسباب بازی‌های مورد علاقه کودک رفتار مثبت او را تقویت کنید.
3. پاداش موقعیتی
این نوع پاداش شامل فراهم کردن فرصت‌هایی است که کودک دوست دارد. مثل پارک بردن، بازی کردن، گردش خانوادگی و رفتن به جایی که کودک علاقه دارد.
چند نکته در مورد پاداش دادن
1-به کودک از قبل بگویید برای چه رفتارهایی پاداش می‌گیرد.
2-رفتارهای هدف را مشخص کنید و برای هر کدام پاداشی را اختصاص دهید.
3-توجه مثبت و تحسین کلامی را همواره در مورد رفتارهای مطلوب کودک به کار ببرید.
4-می‌توانید لیستی از مواردی که کودک دوست دارد تهیه کنید. مثل خوراکی‌ها، اسباب بازی‌ها یا فعالیت‌هایی که علاقه دارد. بسته به رفتار کودک این جوایز را درنظر بگیرید.
5-سعی کنید به صورت مبهم از پاداش دهی استفاده نکنید. مثلا «چون دختر خوبی بودی، جایزه می‌گیری.»
6-می‌توانید رفتارهای خوب را با نقاشی یا نوشته ثبت کنید. به طوری که برای کودک قابل مشاهده باشد. به علاوه می‌توانید با هر بار رفتار ستاره یا برچسبی برای رفتار مثبت بزنید، و پس از چند بار تکرار جایزه بزرگی به او بدهید.
7-سعی کنید پاداش دادن را با باج دادن اشتباه نگیرید. در باج دادن پیش از انجام رفتار به خواست کودک چیزی که می‌خواهد داده می‌شود. به این امید که رفتار مطلوب را انجام دهد، یا رفتار منفی را متوقف کند. در پاداش دادن از قبل قانون مشخص می‌شود، و پس از انجام رفتار درست پاداش و تحسین به کار می‌رود.
آموزش نظم به کودکان با روش‌های معکوس
برای کاهش رفتار منفی و بی نظمی روش‌های مختلفی شامل نادیده گرفتن، ایجاد محدودیت و زمان سکوت می‌تواند به کار رود. این روش‌ها بسته به نوع رفتار متفاوت است. توجه داشته باشید که کودکان بسیار حساس و آسیب پذیر هستند، بنابراین در مورد متد تربیتی تان باید بسیار محتاط باشید. برای مثال توانایی آن ها برای نگه داشتن ادرار و مدفوع بسیار بر رشد روانی آن ها تاثیر دارد، به همین دلیل توصیه می کنیم مقاله آموزش دستشویی رفتن به کودکان را حتما مطالعه نمایید. در ادامه هر کدام به اختصار توضیح داده می‌شود.
1- شناسایی رفتار هدف
در ابتدا باید رفتار منفی شناسایی شود. می‌توانید رفتارهایی که می‌خواهید اصلاح شود را جایی ثبت کنید. کودک را از قبل از رفتار نامطوب آگاه کنید. تا جایی که می‌توانید رفتاری که تعیین می‌کنید، روشن و مشخص باشد. در ضمن هر چه تعداد رفتارهای کمتری را برای اصلاح شدن در نظر بگیرید، احتمال مؤثر بودن اصلاح آن بیشتر است. پس در ابتدا تعداد خیلی محدودی رفتار برای کاهش یافتن تعیین کنید.
برای مثال می‌توانید رفتار مسواک زدن را برای او در نظر بگیرید و از او بخواهید هر شب مسواک بزند. زمانی که رفتاری را به صورت مداوم و هر روز انجام دهد، در مورد آن موضوع به نظم می‌رسد. برای اطلاع از روش آموزش مسواک زدن کودک کلیک کنید.
2- آموزش نظم به کودکان | قانون گذاری
برای کودک قانون مشخص بگذارید. خوب است بنابه درک کودک با او در مورد انتظاراتتان صحبت کنید. همچنین در مورد دلیل اشتباه بودن رفتار توضیح منطقی دهید. کودک باید از قبل در مورد پیامدهای هر رفتار آگاه باشد.
3- نادیده گرفتن
این روش برای رفتارهایی به کار می‌رود، که صرفا برای جلب توجه دیگران است. به علاوه انجام آن آسیبی به خود کودک یا دیگران نمی‌رساند. در این روش رفتار غلطی که کودک برای جلب توجه انجام می‌دهد، به طور کامل نادیده بگیرید. به این ترتیب به تدریج کودک تقویتی دریافت نکرده و رفتار کاهش می‌یابد. توجه کنید حتی بازخوردهای منفی مثل نگاه، اخم، دعوا کردن و .. نوعی توجه است.
بنابراین می‌تواند رفتار را تقویت کند. می‌توانید از قبل برای کودک توضیح دهید مثلا «اگر چیزی می‌خواهی آرام اسمش را به من بگو. اگه جیغ زدی من صدات رو نمی‌شنوم». آگاه شدن نسبت به بازخوردهایی که به رفتار کودک می‌دهید و ایجاد کنترل بر آن بسیار مهم است.
4- ایجاد محرومیت
در واکنش به برخی رفتارهای منفی کودک برای او پیامدهای منفی مشخص ایجاد کنید. برای مثال برای کودک قانون می‌گذارید که "اگر لگد زدی تبلتت گرفته می‌شود" یا مثلا در واکنش به رفتاری مثل فحش دادن، و گاز گرفتن از فعالیت مورد علاقه مثل پارک رفتن محروم شود. بسیار مهم است که این تنبیه کودکان از قبل مشخص باشد و متناسب با نوع رفتار به طور منظم ایجاد شود. کودک باید بداند همواره در مقابل چنین رفتاری، چنین پیامدی دریافت می‌کند. برای کسب اطلاعات از روش‌های مناسب تنبیه کودکان کلیک کنید.
5- روش زمان سکوت
معمولا در مورد رفتارهایی که کمتر قابل کنترلند، و برای دیگران آسیب زننده‌اند، روش زمان سکوت به کار می‌رود. در این روش مشکل رفتاری کودک مثل کتک زدن، یا آسیب زدن عمدی به وسایل، منجر به ایجاد زمان تنهایی می‌شود. در این موقع کودک به جای خلوتی می‌رود و باید مدت کوتاهی آرام بنشیند. در این زمان مقاومت یا قشقرق کودک نباید باعث شود، زمان سکوت متوقف شود. باید صبر کنید تا آرام شود. زمان پیشنهادی این است که به تعداد سن کودک یک دقیقه حساب شود. مثلا کودک 2 ساله 2 دقیقه روی صندلی بنشیند. زمان‌ها کوتاه و متناسب با شرایط کودک در نظر گرفته می‌شود.
پیش از آموزش نظم به کودکان به خود بنگرید
الف) مدیریت هیجانات
بسیار مهم است که خشم و هیجان خود را کنترل کنید. کودک نباید حس کند ایجاد محرومیت از سر کینه و عصبانیت است. بلکه باید یاد بگیرد رفتار اشتباهش پیامد مشخص دارد. بنابراین در ارتباط با کودک پیش از هر چیز کنترل و مدیریت خشم خود را یاد بگیرید. سعی کنید ایجاد پیامدها بدون هیچگونه بروز خشم باشد.
ب) رفتارهای مشخص
بسیار مهم است رفتارهایی که تعیین می‌کنید کاملا برای کودک مشخص باشد. مثلا هرگز نگویید «چون پسر بدی بودی»، یا «به حرف من گوش ندادی». سعی کنید رفتار را کاملا روشن کنید.
ج) رفتار جدا از کودک
در بازخوردهای خود هرگز به کودک القا نکنید که او را دوست ندارید یا کل شخصیت او بد است. بلکه بهتر است به او نشان دهید شما تنها رفتار اشتباه او را نمی‌پذیرید اما خودش را دوست دارید و وجودش باارزش است. می‌توانید با دریافت مشاوره کودک تمامی تکنیک‌ها را به صورت عملی بر روی فرزند دلبند خود اعمال کنید و او را برای تبدیل شدن به فردی با انضباط در آینده آماده کنید.
د) قانون‌های مستمر
بسیار مهم است قانون‌هایی که می‌گذارید، هر چند کوچک به طور مستمر و منظم انجام شود. اینکه یک بار از رفتار کودک چشم پوشی شود، بار دیگر با عصبانیت تنبیه شود، بسیار مخرب است. چرا که کودک رفتار درست را یاد نمی‌گیرد و قانون را نمی‌آموزد.
ذ) ایجاد پیامد دقیقا بعد از رفتار
پیامدی که ایجاد می‌کنید، باید دقیقا بعد از رفتار باشد. مخصوصا در مورد کودکان کوچکتر اهمیت این نکته بیشتر است. اگر محرومیتی ایجاد می‌شود دقیقا بعد از انجام رفتار باشد. در صورتی که 2 ساعت بعد از بدرفتاری مادر کودک را محروم کند، کودک متوجه دلیل آن نمی‌شود. بنابراین نه تنها رفتار درست را یاد نمی‌گیرد، بلکه تنها احساس طرد و ناامنی می‌کند.
ر) تنبیه بدنی و ترساندن ممنوع
هرگز از تنبیه بدنی کودکان استفاده نکنید. در صورتی که به خاطر عصبانیت مجبور به این کار می‌شوید، روی مدیریت خشم خود کار کنید. تنبیه بدنی نه تنها تاثیر مثبتی بر کاهش رفتار ندارد، بلکه می‌تواند بدرفتاری و پرخاشگری کودکان را بیشتر کند. همچنین هرگز از ترساندن کودک برای کنترل او استفاده نکنید. این کار نه تنها رفتار درست را به او یاد نمی‌دهد، بلکه آسیب‌های بیشتری به روان کودک می‌زند. برای کسب اطلاعات در زمینه پیامدهای تنبیه بدنی کودکان و پرخاشگری کودکان کلیک کنید.
برای دریافت مشاوره در زمینه آموزش نظم به کودکان می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت از کل کشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگیرید.