یکی از چالش‌هایی که مادران بعد از تولد نوزاد خود با آن مواجه می‌شوند تغذیه کودک است. زمان شروع غذای کمکی نوزاد و نوع آن یکی از سؤالات مادران در ماه‌های اولیه زندگی فرزندشان است. شیر مادر تا حدود دو سالگی برای کودک مورد نیاز است اما در سنین مختلف نسبت شیر مادر به همراه غذای کمکی تغییر پیدا می‌کند. بنابراین بهتر است در انتخاب نوع، مقدار غذای کمکی و زمان شروع آن با متخصص مشورت کنید. با این حال به توضیحاتی درباره غذای کمکی کودک در ماه‌های مختلف، انتخاب بهترین نوع غذا و خطرات احتمالی آن پرداخته‌ایم پس تا انتها همراه ما باشید.
منبع: شروع غذای کمکی نوزاد
شیر مادر بین 4 تا 6 ماه نخست زندگی کودک کاملا نیاز تغذیه‌ای کودک را برطرف می‌کند. گاهی ممکن است به هر دلیلی از جمله مشکل در سینه مادر یا بیماری او و یا وزن کم کودک بر اساس نمودار رشدی، شیر خشک جایگزین شیر مادر شده یا به عنوان غذای کمکی استفاده شود. نوزاد تا سن 4 تا 6 ماهگی هرگز نباید با چیزی غیر از شیر مادر یا شیر خشک تغذیه شود، مگر در مواردی که به دلایل خاص ممکن است پزشک تجویز دیگری داشته باشد. بعد از 6 ماهگی نیاز تغذیه‌ای کودک فقط با شیر مادر برطرف نشده و لازم است از غذای کمکی برای کودک استفاده شود.
برای شناخت بیشتر در زمینه مشاوره کودک کلیک کنید.
شروع غذای کمکی زودتر از 4 تا 6 ماهگی می‌تواند باعث مشکلات رشدی جدی شده و کودک را مستعد بیماری‌هایی در بزرگسالی کند. از سن 4 تا 6 ماهگی می‌توان تغذیه کودک با غذای کمکی را آغاز کرد. در کشورهای مختلف هنجارهای متفاوتی برای سن شروع غذای کمکی وجود دارد. در ایران معمولا از 6 ماهگی و با مشورت متخصص غذای کمکی در برنامه غذایی نوزاد قرار می‌گیرد. توانایی کودک در صاف نشستن و بالا گرفتن سر، توانایی در کنترل دقیق‌تر حرکات دهان و زبان و رسیدن به وزنی معادل دو برابر وزن تولد از عواملی هستند که پزشکان با مشاهده آن‌ها شروع غذای کمکی نوزاد را به والدین توصیه می‌کنند.
توصیه می شود بین تغذیه با یک غذای جدید تا غذای جدید بعدی دو تا سه روز فاصله در نظر گرفته شود. در صورتی که کودک غذای جدید را نپذیرفت بر آن اصرار نکنید. می‌توان غذای جدیدی را که کودک نپذیرفته بعد از چند روز مجددا امتحان کرد. در ادامه به بیان غذاهای کمکی در ماه‌های مختلف خواهیم پرداخت.
توجه داشته باشید که در این ماه همچنان غذای اصلی کودک شیر مادر است. می‌توانید برای شروع از فرنی با آرد برنج استفاده کرده و سپس حریره بادام را نیز به برنامه کودک اضافه کنید. در صورتی که برای اولین مرتبه غذایی به کودک می‌دهید توجه داشته باشید که ابتدا به میزان بسیار کم کودک از غذا استفاده کند و به مرور غذای او را اضافه کنید تا اگر کودک حساسیتی به غذا داشت با مشکل مواجه نشوید. در هفته پایانی این ماه می‌توانید از تخم مرغ، ماست و سوپ نیز استفاده کنید.
در این ماه می‌توانید از سوپ نیز بهره ببرید. نکته‌ای که باید به آن توجه داشته باشید این است که به سوپ کودک نمک اضافه نکنید، بگذارید مواد به خوبی پخته شوند و از اضافه کردن اسفناج به غذا قبل از یکسالگی خودداری کنید. همچنین می‌توانید به مراتب مواد مختلفی مانند هویج، سیب زمینی و بلغور گندم را به سوپ کودک اضافه کنید.
در ماه نهم می‌توانید حبوبات را نیز به غذای کودک اضافه کنید. توجه داشته باشید که حبوبات را به خوبی خیس کرده و بگذارید کاملا پخته شوند. استفاده از آب میوه‌های طبیعی بعد از مصرف غذا نیز می‌تواند به هضم غذای کودک و نیروی مشوقی برای خوردن غذا استفاده گردد.
در این ماه از خود میوه برای غذای کمکی استفاده کنید. همچنین در اواخر این ماه می‌توانید کته به همراه آب گوشت، مرغ و ماهی به غذای کودک اضافه کنید. توجه داشته باشید که میوه‌ها کاملا شسته شوند و در صورت استفاده از پروتئین‌ها، آن‌ها را از مکانی مطمئن تهیه فرمایید.
با توجه به اشتهای کودک به میزان و مقدار غذا بیفزایید. در صورتی که کودک به همراه خانواده بر سر یک سفره می‌نشیند، از دادن غذای افراد بزرگسال به علت داشتن مواد افزودنی، نمک و غذاهای سرخ کرده بپرهیزید.
غذاهای متنوعی برای شروع تغذیه کمکی وجود دارند که می توان از هر کدام از آن‌ها استفاده کرد. به طور مثال سرلاک یکی از غذاهایی است که معمولا برای شروع پیشنهاد می شود اما این به آن معنا نیست که فقط سرلاک برای شروع تغذیه کودک مناسب است. هر غذایی که با مشورت پزشک برای شروع مناسب تشخیص داده شده می‌تواند اولین غذای کمکی کودک باشد.
پوره سیب زمینی، فرنی، سرلاک، حریره بادام و آب سوپ از رایج ترین غذاهای کمکی برای شروع تغذیه کودک در ایران هستند. بعضی میوه‌ها و سبزیجات، ماست و غذاهای گوشتی نیز بسته به شرایط کودک و تشخیص پزشک ممکن است استفاده شوند.
برای اطلاعات بیشتر در زمینه غذای کمکی برای کودک کلیک کنید.
بعد از 6 ماهگی تا یک سالگی حدود 30 تا 50 درصد از نیاز تغذیه‌ای کودک از غذاهای کمکی و باقی آن از شیر مادر تأمین می‌شود. مقدار غذای کمکی کاملا بستگی به شرایط کودک شما دارد که باید با مشورت پزشک تعیین شود. معمولا تغذیه کمکی در 3 تا 5 وعده و در هر وعده بین 4 تا 6 قاشق چایخوری توصیه می‌شود. با افزایش سن کودک تعداد وعده‌ها و مقدار هر وعده باید تحت نظارت پزشک افزایش پیدا کند تا پاسخگوی نیاز تغذیه‌ای کودک باشد.
مولتی ویتامین‌ها از همان نوزادی به عنوان غذای مکمل مورد استفاده قرار می‌گیرند. معمولا پزشکان توصیه می‌کنند به نوزاد قطره مولتی ویتامین داده شود که این قطره تنها موردی است که علاوه بر شیر مادر یا شیر خشک می‌تواند در تغذیه نوزاد استفاده شود. علاوه بر قطره مولتی ویتامین پزشکان قطره یا شربت آهن را نیز پیشنهاد می‌کنند و معمولا 15 قطره یا 1.5 میلی لیتر به صورت روزانه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بین 8 تا 10 ماهگی و زمانی که کودک گرفتن اشیاء، گذاشتن آن‌ها در دهان و حرکات دهانی شبیه جویدن را شروع می‌کند زمان مناسبی برای شروع تغذیه او با غذاهایی کمی سفت‌تر است. غذاهایی در اندازه کوچک که جویدن آن‌ها ساده تر باشد، در این سنین از طرف پزشکان توصیه می‌شوند. پنیر، تخم مرغ، سیب زمینی آب پز و تکه‌های کوچک و نرم گوشت و ماهی از غذاهایی است که مادران در این سن می‌توانند به فرزند خود بدهند.
بین 10 ماهگی تا یک سالگی زمانی که کودک دندان‌های بیشتری داشته و توانایی گرفتن قاشق را به دست می‌آورد، غذاهای کامل‌تری را می‌تواند مصرف کند. سبزیجات پخته و غذاهای ترکیبی مثل ماکارونی در این سنین می‌تواند با مشورت با پزشک در برنامه غذایی کودک جای گیرد. والدین با آگاهی بر مراحل رشد کودک یک ساله بهتر می‌توانند برای تغذیه او تصمیم گیری نمایند.
برای آشنایی بیشتر در زمینه رشد کودک یک ساله کلیک کنید.
تغذیه کمکی تا قبل از دو سالگی باید بعد از شیر مادر به کودک داده شود. شیر مادر تا یک سالگی هنوز بیشترین نیاز کودک را تأمین می‌کند و تا دو سالگی بخش مهمی از تغذیه اوست که نباید تحت تأثیر غذای کمکی از حجم آن کم شود. فوائد شیر مادر به قدری است که تمامی متخصصین به تغذیه کودکان توسط شیر مادر هم عقیده هستند.
برای اطلاعات بیشتر در زمینه فوائد شیر مادر کلیک کنید.
غذای کمکی باید در ابتدای شروع رقیق بوده و به صورت تدریجی به غلظت آن اضافه شود. خوردن غذای غلیظ در شروع تغذیه کمکی برای کودک با دشواری همراه است. با این روش تدریجی کودک می‌تواند یاد بگیرد که غذای غلیظ را بخورد و غذای جامد را بجود. کودک معمولا بین 9 تا 12 ماهگی می‌توانند از انگشتان خود برای برداشتن قطعات کوچک غذا و به دهان بردن آن‌ها استفاده کند. والدین در این سن می‌توانند قطعات کوچک غذا را در اختیار کودک قرار دهند تا بتواند بدون کمک والدین خودش از آن‌ها استفاده کند.
هر چند این موضوع دور از ذهن است اما شروع غذای مکمل نیز ممکن است خطراتی بر اساس زمان شروع و نوع غذا داشته باشد. بهترین راه برای دور ماندن از این خطرات مشورت با یک متخصص است تا برنامه غذایی مناسبِ شرایط کودک ارائه دهد.
شیر مادر تحت حفاظت سیستم ایمنی بدن مادر، مصونیت بالایی در مقابل ویروس‌ها و باکتری‌ها دارد اما غذای کمکی می‌تواند به راحتی آلوده شود. دستگاه گوارش کودک هنوز قدرت کافی برای مقابله با عوامل بیماری زا را ندارد و خطر ابتلا به بیماری‌های گوارشی، عفونت و اسهال بعد از شروع غذای کمکی افزایش می‌یابد.
در صورتی که کودک یا خانواده او سابقه حساسیت دارند، لازم است تا حداقل سه روز از شروع یک غذای جدید، از دادن غذای جدید دیگر خودداری شود. غذاهایی مثل بادام زمینی، شیر گاو، عسل، انواع توت، کیوی و خربزه احتمال بالاتری برای ایجاد حساسیت دارند و بهتر است تا یک سالگی مورد استفاده قرار نگیرند.
غذای کمکی در صورتی که بیشتر از نیاز یک وعده کودک تهیه شده است باید حتما در یخچال نگهداری شود. استفاده از غذایی که بیشتر از 24 ساعت از تولید آن می‌گذرد ممکن است برای کودک خطرناک بوده و باعث مسمویت شود. برای اطمینان خاطر از برنامه غذایی، زمان شروع غذای کمکی و چگونگی از شیر گرفتن کودکتان می‌توانید با دریافت مشاوره کودک از مرکز حامی هنر زندگی ارتباط حاصل نمایید.
برای آشنایی بیشتر در زمینه از شیر گرفتن کودک کلیک کنید.
برای دریافت مشاوره در زمینه تغذیه نوزاد و غذای کمکی کودک می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت از کل کشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگیرید.
منبع: شروع غذای کمکی نوزاد