رفتار قاطعانه در محیط‌های مختلف به شما کمک می‌کند تا بتوانید بدون آن که تنشی میان شما و دیگران پیش آید، به خواسته‌های خود برسید. شاید شما هم این تجربه را داشته‌اید که به دلیل عدم ابراز خواسته و هیجاناتتان در معذوریت‌هایی قرار گرفته‌اید که دیگر راه گریزی برایتان باقی نگذاشته است. شاید از خود پرسیده‌اید که چرا یک "نه" نگفتم تا این همه دردسر را متحمل نشوم. چرا باید اینقدر ضعیف عمل کنم؟ چرا به خاطر عدم تواناییم در نه گفتن همیشه مسئولیت‌هایی را به عهده می‌گیرم که به من مربوط نمی‌شود؟ شاید بتوان علت همه این مشکلات را در عدم داشتن مهارت قاطعانه رفتار کردن جست‌وجو کرد که در ادامه به طور کامل درباره آن خواهیم پرداخت. همچنین شما می‌توانید با دریافت مشاوره روانشناسی به علت‌های ریشه‌ای عدم قاطعیت خود پی برده و در تمام زمینه‌های زندگی خود مهارت رفتار قاطعانه را پیش ببرید.
منبع: رفتار قاطعانه
رفتار قاطعانه به معنای داشتن مهارت ابراز هیجانات، عواطف و خواسته‌هاست به گونه‌ای که منجر به آسیب زدن به دیگری نشود. اغلب ترس از طرد شدن و از دست دادن دیگران مانع از بیان خواسته‌ها و ابراز هیجانات می‌شود. گاهی این ترس آن قدر شدید می‌شود که در بسیاری از موقعیت‌ها کارها و رفتارهایی انجام می‌دهید که تنها به خاطر راضی نگه داشتن دیگران خواهد بود.
به همین ترتیب برای راضی نگه داشتن آن‌ها از خود می‌گذرید تا به آنچه از شما می‌خواهند جامه عمل بپوشانید. شاید این پاداش‌های لفظی و تحسین و تمجیدهای قلابی آن‌ها شما را تا مدتی راضی نگه دارد اما از یک جایی به بعد جز متوقع کردن دیگران و حس قربانی بودن چیزی برایتان باقی نمی‌ماند. قاطعیت به این معناست که صریح و روشن خود را ابراز کنید و این ابراز به گونه‌ای باشد که عواطف، جایگاه و مرزهای دیگری را نشکنید. از خود و خواسته‌های خود گفتن با در نظر گرفتن احساسات سایرین هنری است که آن را رفتار قاطعانه می‌نامیم. همچنین شما می‌توانید با مطالعه ارتباط موثر برای بهبود روابط خود نیز قدم بردارید.
هر رفتاری که از شما سر می‌زند علاوه بر واکنشی که در دیگران بر می‌انگیزاند، تصویری نو از خود در ذهنتان نیز رقم می‌زند. مهم‌ترین اثر قاطعیت، تصویری است که از خودتان در ذهن می‌سازید. هر چه رفتارها روشن و مبتنی بر تصمیم گیری‌های راسخ شما باشد و حس آزادی در بیان خواسته‌ها داشته باشید؛ تصویری که از خود می‌سازید نیز قدرتمندانه و معتمد به نفس خواهد بود. اگر هر بار در مواجه با دیگران موضع رودربایستی اختیار کنید و از حقوق شخصی برای سایرین بگذرید یک تصویر مخدوش از خود در ذهنتان ایجاد می‌کنید.
معمولا تصاویر ضعیفی که به دلیل اتخاذ این رفتارهای معیوب در ذهنتان ساخته می‌شود منجر به خودگویی‌های منفی می‌شود. شاید مرتبا خود را به دلیل ناتوانی در نه گفتن و یا ابراز نکردن هیجاناتتان مورد تنبیه و توبیخ قرار دهید که در دراز مدت زمینه ساز اضطراب و افسردگی خواهد شد.
داشتن رفتارهای قاطعانه در ساختن تصویر ذهنی دیگران از شما نیز سهم مهمی دارد. زمانی که دیگران شما را صاحب مرزهای روشن و تعیین شده‌ای بدانند کمتر در موضع آسیب و یا سوء استفاده قرار خواهید گرفت. نتیجتا با یادگیری مهارت‌های رفتار قاطعانه هم کمتر آسیب می‌زنید و هم کمتر آسیب می‌خورید.
برای آگاهی بیشتر در زمینه مهارت نه گفتن کلیک کنید.
شاید در همه موقعیت‌ها و زمینه‌ها قاطعانه برخورد نمی‌کنید یعنی چه آشنا و چه غریبه را در هر شرایطی مقدم بر خود می‌دانید و به آن‌ها نه نمی‌گویید یا ممکن است فقط در موقعیت‌های خاص رفتارهایی که فاقد جرات ورزی هست را در پی بگیرید. مثلا یکی از محیط‌هایی که اغلب افراد در رودربایستی قرار می‌گیرند و بلد نیستند که چگونه از حق و حقوق خود دفاع و خواسته خود را بیان کنند، فضاهای رسمی است. برای این که در این فضاها هم نه گفته شود، هم خواسته بیان شود و هم دچار تنش‌های احتمالی نشوید لازم است که فنون مرحله به مرحله بازخورد قاطعانه در فضاهای رسمی را بدانید.
مثال؛ موقعیتی که رئیس شما می‌خواهد جمعه‌ها هم سرکار بیایید.
مهارت قاطعیت یا جرات مندی تنها به محافلی نظیر محیط شغلی اختصاص ندارد. بلکه این مهارت به طور کلی در بهبود روابط بین فردی به شما کمک می‌کند و باعث می‌شود که بتوانید از حقوق خود دفاع کنید و در عین حال به حقوق دیگران نیز احترام بگذارید. برای ابراز رفتار قاطعانه رعایت برخی نکات ضروری است که از جمله آن‌ها باید به موارد زیر اشاره کرد.
برای اینکه بتوانید فرد قاطعی باشید و حرف‌های خود را بدون ترس و در عین حال بدون پرخاشگری بیان کنید لازم است که تماس چشمی مناسبی با فرد مقابل برقرار کنید. وقتی دائماً سر خود را پایین می‌اندازید یا خود را با نگاه کردن به چیزهای دیگر مشغول نگه می‌دارید به طور غیر مستقیم این پیام را منتقل می‌کنید که چندان از حرف‌هایی که می‌زنید مطمئن نیستید. علاوه بر این‌ها تماس چشمی مناسب به برقراری رابطه و ایجاد درک متقابل نیز کمک می‌کند و به افراد نشان می‌دهد که هنگام صحبت کردن با آن‌ها برایشان ارزش قائل هستید. البته به این نکته توجه داشته باشید که تماس چشمی به معنای زل زدن نیست. در واقع زل زدن یا نگاه خیره و مستقیم به جای تأثیر مثبت اثرات معکوسی می‌گذارد و گیرایی کلام شما را کاهش می‌دهد.
رعایت فاصله فیزیکی و موقعیت بدنی در برداشت‌هایی که از رفتار شما می‌شود تأثیر بسزایی می‌گذارد. اگر به دنبال برخوردی قاطعانه و در عین حال مسالمت‌آمیز هستید لازم است در فاصله مناسبی از فرد مورد نظر خود قرار داشته باشید. نزدیک شدن بیش از حد به طوری که هنگام حرف زدن نفس‌های فرد روی پوست شما حس شود نشان می‌دهد بیش از حد نزدیک شده‌اید و می‌تواند پیام‌هایی مبتنی بر خشونت و اعمال فشار را به فرد مقابل منتقل کند و در نتیجه باعث برانگیخته شدن واکنش‌های نامناسب از جانب او شود.
تندی لحن و بالا رفتن تن صدا یکی از علامت‌هایی است که در مورد وجود خشم به ما هشدار می‌دهد. در مقابل افرادی که خجالتی یا منفعل هستند با صدای بسیار آرام صحبت می‌کنند و معمولاً جدیت لازم را در لحن خود ندارند. در نتیجه برای قاطعیت لازم است که موضع میانه‌ای را در پیش بگیرید، مراقب بالا رفتن بیش از صدای خود باشید و در عین حال با جدیت کافی و صدای کاملاً رسا صحبت کنید.
قاطعیت به معنای این است که به شیوه‌ای مسالمت‌آمیز از حقوق خود دفاع کنید و در مقابل به حقوق فرد دیگری نیز تجاوز نکنید. در نتیجه هنگام برقراری تعاملات قاطعانه لازم است علاوه بر انتقال پیام به دیگران برای دریافت پیام نیز ارزش قائل باشید و بتوانید شیوه‌های درست گوش کردن را یاد بگیرید. گوش دادن فعال مهارتی است که به ما می‌گوید تنها شنونده‌ای منفعل نباشیم و در هنگام گوش کردن با حالات چهره و تماس چشمی مناسب به فرد مقابل نشان دهیم که برای حرف‌هایش ارزش قائل هستیم و به او توجه داریم. گوش دادن فعال یکی از اصلی‌ترین ارکان مهارت‌های ارتباطی است که به داشتن رفتار قاطعانه کمک می‌کند.
برای آگاهی بیشتر در زمینه مهارت های ارتباطی کلیک کنید.
اینکه شما چه زمانی به یک موضوع واکنش نشان می‌دهید می‌تواند در میزان قاطعیت رفتار شما تأثیر زیادی داشته باشد مثلاً وقتی از موضوعی ناراحت می‌شوید و با گذشت چندین روز دوباره آن را مطرح می‌کنید نشان می‌دهد که از قاطعیت چندانی برخوردار نیستید. البته واکنش‌های لحظه‌ای و مبتنی بر احساساتی نظیر خشم نیز قاطعانه محسوب نمی‌شوند. بهترین روش این است که مهارت مدیریت احساسات به خصوص مهارت کنترل خشم را بیاموزید و پس از غلبه بر هیجانات خود به طور منطقی در مورد احساسات و افکار خود با فرد مقابل صحبت کنید.
فقدان قاطعیت در رابطه با همسر می‌تواند زمینه ساز ناکامی‌های بسیاری باشد و باعث شود در رابطه همواره احساس کنید مجبور به تحمل کردن بدرفتاری‌های همسرتان هستید یا بالعکس هر بحث و گفت‌وگویی میان شما به مشاجره و دعوا منتهی شود و به پرخاشگری‌های کلامی یا غیر کلامی بیانجامد. برای اینکه بتوانید گفت‌وگوی مؤثر و قاطعانه‌ای با همسر خود داشته باشید توجه به نکات زیر را فراموش نکنید.
هنگام رفتار قاطعانه بسیار اهمیت دارد که نیازها و حساسیت‌های خود را بشناسید و در مقابل به نیازها و حساسیت‌های فرد مقابل نیز احترام بگذارید. اگر احساس می‌کنید در زندگی مشترک با شما درست رفتار نمی‌شود یا خواسته‌هایتان برآورده نشده تلاش کنید روی همان خواسته‌ها و احساسات خودتان تمرکز کنید. سرزنش کردن یا شرمنده کردن دیگری به خاطر بروز این اوضاع تنها باعث ایجاد مقاومت در فرد مقابل می‌شود و در واقع نوعی پرخاشگری کلامی محسوب می‌شود که با رفتار قاطعانه متفاوت است.
گاهی اوقات ریشه ناتوانی در عدم قاطعیت باورهای غلطی است که ما را به سمت رفتارهای اشتباه سوق می‌دهد. برای مثال برخی افراد فکر می‌کنند که اگر کسی را دوست دارند باید هر کاری که او می‌خواهد را انجام دهند تا به این ترتیب عشقشان را ثابت کنند. این در حالی است که عشق سالم به معنای این است که بتوانیم از فرد دیگری مراقبت کنیم اما خودمان را نیز زیر پا نگذاریم.
در واقع قبل از هر چیز باید بتوانید از خود مراقبت کنید. کسی که خود را دوست ندارد و دائماً به خاطر همسر یا شریک عاطفی خود را تحت فشار قرار می‌دهد نمی‌تواند در رابطه به خوبی عمل کند و در اکثر مواقع احساس ناکامی می‌کند. در نتیجه لازم است به فرد مقابل نشان دهید که او را دوست دارید اما شما نیز با محدودیت‌هایی روبه‌رو هستید که باعث می‌شود نتوانید همیشه همه خواسته‌های او را برآورده کنید.
در بسیاری از موارد افراد هنگام قرار گرفتن در موقعیت پر تنش از ترس تبدیل شدن گفت‌وگو به بحث و دعوا نمی‌توانند قاطعیت را تمرین کنند. اگر فکر می‌کنید هنگام صحبت کردن در مورد موضوعی که شما را آزار می‌دهد سریعاً هیجانات منفی بر شما مسلط می‌شوند و کنترل خود را از دست می‌دهید قبل از هر چیز به یادگیری مهارت کنترل خشم نیاز دارید. خواندن کتاب های خودیاری یا مراجعه به روانشناس می توانند تا حد زیادی در این زمینه به شما یاری برسانند.
برای اطلاع بیشتر در زمینه مهارت کنترل خشم کلیک کنید.
برای داشتن رفتار قاطعانه لازم است که شما بتوانید ابتدا مهارت‌های مختلف را یاد بگیرید سپس این مهارت‌ها را در موقعیت‌های مختلف آنقدر تمرین و تکرار کنید تا به مرور این رفتار در شما نهادینه شود. با این حال اگر با وجود تمرین‌های گوناگون بازهم نتوانستید این مهارت را بیاموزید بهتر است موضوع را با یک مشاور و روانشناس در میان بگذارید تا دچار آسیب نشوید.
برای آشنایی بیشتر در زمینه مشاوره تلفنی کلیک کنید.
برای دریافت مشاوره در زمینه فراگیری رفتار قاطعانه می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت از کل کشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگیرید.
منبع: رفتار قاطعانه