اختلال زبان یکی از انواع اختلالات ارتباطی در دوران کودکی است که کودک مبتلا، توانایی یادگیری و کاربرد زبان را ندارد و از واژگان محدود و غلط استفاده می‌کند. همچنین شیوه صحبت کردن او در قالب جملات کوتاه همراه با ساختارهای دستوری ساده شده، حذف کردن کلمات یا عبارت‌های مهم است. اختلال زبان می‌تواند به مشکلات متعدد دیگری نیز بیانجامد در نتیجه بسیار اهمیت دارد که کودک به موقع تحت درمان قرار بگیرد و همراه با پرداختن به این مشکل، تبعات روانی آن نیز توسط یک روانشناس بررسی گردد. آنچه که والدین باید به آن توجه داشته باشند این است که در صورت مشاهده علائم هرچه سریع‌تر به روانشناس مراجعه کنند چراکه مداخله به هنگام در بهبود وضعیت کودک تاثیر بسزایی دارد. در ادامه به بررسی بیشتر علل، علائم و درمان اختلال زبان خواهیم پرداخت.
منبع: اختلال زبان
اختلال زبان از جمله اختلالات ارتباطی است که در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی در دسته اختلالات عصبی رشدی قرار داد. مشخصه اصلی این اختلال ناتوانی فرد در یادگیری و کاربرد زبان است که به علت وجود نقایصی در سیستم درک یا تولید واژگان، لغات و جمله سازی ایجاد می‌شود. اختلال زبانی و ناتوانی‌های مرتبط با آن در ارتباط شفاهی، کلامی و حتی زبان علامتی (که بین افراد ناشنوا مورد استفاده قرار می‌گیرد) به طور واضحی قابل مشاهده است. اختلال زبان می‌تواند بر اثر آسیب‌های مغزی به وجود بیاید که در آن صورت به آن آفازی گفته می‌شود اما نوع غیر مغزی آن در کودکان رایج تر است.
برای آگاهی بیشتر در زمینه اختلالات عصبی رشدی کلیک کنید.
برای اینکه بتوانیم انواع اختلالات زبان را بشناسیم باید ابتدا با توانایی‌های بیانی و دریافتی زبان آشنا شویم. توانایی‌های بیانی به معنای قابلیت فرد در زمینه تولید علائم کلامی، اشاره‌ای یا صوتی است. در حالی که توانایی‌های دریافتی به فرایند درک پیام‌های زبانی اشاره دارد. فرد مبتلا به اختلال زبان ممکن است در یک یا هردوی این توانایی‌ها با مشکلات جدی روبه‌رو باشد.
از همین رو درمانگر برای تشخیص این اختلال باید هم در سطح بیان و هم در سطح دریافت کودک را ارزیابی کند چراکه در واقع شدت اختلال در هریک از این توانایی‌ها می‌تواند با دیگری متفاوت باشد. به طور کلی با توجه به دو توانایی بیانی و دریافتی سه نوع اختلال زبان شناسایی شده است که موارد زیر را شامل می‌شود.
اختلال زبان دریافتی: کودک در درک و دریافت پیام‌های زبان دچار مشکل است.
اختلال زبان بیانی: کودک در تولید علائم آوایی و کلامی مشکل دارد و نمی‌تواند افکار و احساسات خود را بیان کند.
اختلال زبان بیانی-دریافتی: کودک هم در درک و دریافت پیام دیگران و هم در بیان افکار و احساسات خود مشکل دارد.
برای اطلاع بیشتر در زمینه اختلال گفتاری کلیک کنید.
اختلال زبان معمولاً روی دایره لغات و دستور زبان تأثیر می‌گذارد و این مسئله در نهایت توانایی صحبت کردن فرد را کاهش می‌دهد. در این شرایط اولین کلمات و جملات کودک با تأخیر آغاز می‌شوند. دایره لغات او به طور کل از آنچه در هم سن و سالان دیده می‌شود محدودتر است. برای مثال ممکن است فرزند شما تنها جملات دو کلمه‌ای بگوید و در پاسخ دادن به سؤالات ساده هم مشکل داشته باشد. همچنین به احتمال زیاد فرزندتان هنگام صحبت کردن به خصوص هنگام صحبت کردن در مورد زمان گذشته غلط‌های دستور زبانی زیادی خواهد داشت.
تا اینجا هر آنچه گفتیم به توانایی‌های بیانی زبان مرتبط می‌شد اما ناتوانی‌های دریافتی زبان منجر به چه ویژگی‌هایی می‌شوند؟ بررسی‌ها نشان می‌دهند کودکانی که دچار مشکلات دریافتی هستند در درک مترادف‌ها، معانی چندگانه و یا همان بازی با کلمات (متناسب با سن و فرهنگ خود) ضعف دارند. همچنین این بچه‌ها در حفظ کردن و تکرار زنجیره‌های کلامی نظیر به خاطر سپردن شماره تلفن یا یک شعر به مشکل برمی‌خورند و از همین رو در مدرسه هنگام مواجهه با این تکالیف نمی‌توانند عملکرد مناسبی را از خود نشان دهند و در نتیجه با مسائلی نظیر افت تحصیلی و مشکلات یادگیری نیز روبه‌رو می‌شوند.
اختلال زبان در بسیاری از موارد باعث می‌شود که کودک کم حرف و گوشه‌گیر شود و به جز اعضای خانواده تمایل به حرف زدن با اشخاص دیگری را نداشته باشد. همچنین ناتوانی در درک یا بیان زبان باعث می‌شود این کودکان بیشتر در معرض رفتارهای نامناسب از جانب دیگران نظیر مسخره کردن قرار داشته باشند و در نتیجه اعتماد به نفسشان آسیب ببیند و یا به اختلالاتی نظیر اضطراب اجتماعی مبتلا شوند. از آنجایی که این کودکان نیاز به آموزش و پرورش ویژه دارند جزء کودکان استثنایی محسوب می‌شوند. در نتیجه بسیار اهمیت دارد که اختلال زبان به موقع تحت درمان قرار بگیرد و همراه با پرداختن به این مشکل، تبعات روانی آن نیز توسط یک روانشناس بررسی شود.
برای آگاهی بیشتر در زمینه کودکان استثنایی کلیک کنید.
کودک در یادگیری و استفاده از زبان در زمینه‌های متنوعی مانند زبان شفاهی و زبان نوشتاری مشکلات پایدار دارد چرا که در درک کردن حرف دیگران یا حرف زدن خود دچار مشکل است. مواردی از این مشکلات در ادامه بیان شده است.
اگر این نشانه‌ها را در فرزندتان مشاهده کردید برای دریافت تشخیص دقیق تر و شروع به موقع درمان از یک روانشناس ومشاوره کودک و یا یک گفتار درمانگر کمک بگیرید.
برای اطلاع بیشتر در زمینه مشاوره کودک کلیک کنید.
بسیار اهمیت دارد که بتوانید حساب تفاوت‌های طبیعی رشد زبان را از اختلال زبان جدا کنید و هر مشکل مرتبط با گفتار را یک اختلال نپندارید. البته ممکن است این مسئله تا قبل از 4 سالگی دشوار باشد و والدین یا حتی متخصصین نتوانند به درستی تشخیص دهند که مشکلات زبانی کودک تنها نوعی تفاوت از نظر سرعت رشد است یا اینکه بیانگر اختلال زبانی است.
با این حال بهترین کار این است که برای تشخیص بهتر به یک روانشناس متخصص در حیطه کودک یا یک گفتار درمانگر مراجعه کنید. آن‌ها با در نظر گرفتن ملاک‌های اجتماعی، تفاوت‌های فرهنگی، قومیتی و ارزیابی سایر توانمندی‌های فردی کودک می‌توانند به شما در این زمینه کمک کنند.
متخصصان مطمئن نیستند که چه چیزی باعث اختلالات زبان می‌شود اما برخی از علل احتمالی وجود دارند که شامل موارد زیر هستند.
به نظر می‌رسد ژنتیک در این اختلال نقش داشته باشد. تحقیقات نشان داده است که 20 تا 40 درصد کودکان مبتلا به این اختلال، دارای سابقه خانوادگی اختلالات گفتاری و زبان هستند. همچنین حدود 4 درصد از افراد مبتلا بدون سابقه خانوادگی می‌باشند.
برخی تحقیقات نشان داده است که مصرف اسید فولیک در دوران بارداری احتمال ابتلای کودک به مشکلات زبانی را کاهش می‌دهد.
اختلالات طیف اوتیسم، سندرم داون، ضعف‌های ذهنی و زایمان زودرس ممکن است باعث اختلالات زبان شوند.
برای آشنایی بیشتر در زمینه اوتیسم و زایمان زودرس کلیک کنید.
اختلال زبان ممکن است در 2 تا 3 سالگی تشخیص داده شود اما انواع خفیف تری از آن نیز وجود دارد که تا نوجوانی تشخیص داده نمی‌شود. شیوع این اختلال در زمان قبل از مدرسه بیشتر است و پس از ورود کودکان به مدرسه، احتمال ابتلا به اختلال زبان کاهش می‌یابد.
در درمان این اختلال، تشخیص به موقع و اقدام فوری برای بهبود حداکثری بسیار مهم است. درمان‌هایی که مورد استفاده قرار می‌گیرد شامل موارد زیر هستند.
گفتار درمانگر می‌تواند با کودک به صورت فردی کار کند تا واژگان خود را بسازد و دستور زبان خود را بهبود بخشد. درمانگر همچنین به والدین آموزش می‌دهد تا چگونه با فرزند خود در خانه کار کنند تا مهارت‌های زبانی او را بهبود ببخشند.
اگر کودک دچار مشکلات عاطفی ناشی از مشکلات زبان شده باشد، روان‌درمانی می‌تواند بسیار موثر باشد.
این برنامه برای کودکانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که دارای مشکلات زبانی شدید هستند و نیاز به یک برنامه ویژه آموزشی دارند. در این برنامه والدین همراه با یک تیم از متخصصان و معلمان یک برنامه ویژه برای کودک برنامه ریزی می‌کنند و در آن آموزش مهارت‌های اجتماعی، گفتار درمانی و کلاس‌های فوق العاده گنجانده می‌شود.
برای اطلاع بیشتر در زمینه گفتار درمانی کلیک کنید.
برای دریافت مشاوره در زمینه کودک و مشکلات دوران کودکی می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت از کل کشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگیرید.
منبع: اختلال زبان