اختلالات رشد جنین به مشکلات و بیماری‌هایی گفته می‌شود که در طی 9 ماهه بارداری به دلایل مختلفی از جمله مشکلات مربوط به مادر، جنین، جفت و رحم ایجاد می‌شوند. در این اختلال نوزاد هنگام تولد دچار مشکلات مختلفی مثل کمبود وزن و کوچکی جثه می‌شود. خوشبختانه با انجام سونوگرافی و بررسی وزن مادر و کودک می‌توان از وجود اختلالات رشد جنین آگاه شد اما باید در طول بارداری زیر نظر متخصص باشید تا در صورت نیاز با انجام زایمان زودرس و یا استراحت مطلق از افزایش مشکلات بکاهید. با این حال با دانستن دلایل اختلالات رشد جنین، نشانه‌ها و علائم، بهتر می‌توانید شرایط موجود را مدیریت کنید. به همین خاطر در این موضوع به بررسی اختلالات رشد جنین و عوامل رشد نکردن جنین از ابعاد مختلف خواهیم پرداخت پس همراه ما باشید.
منبع: رشد نکردن جنین
بروز هر نوع آسیبی که در طی جریان رشد جنین در رحم مادر ایجاد شده و روند رشد را با اختلال مواجه کند، در دسته اختلالات رشد جنین قرار می‌گیرد. اصلی‌ترین نشانه نوزادانی که دچار اختلال در رشد دوران جنینی بوده‌اند، وزن کمتر و جثه کوچک‌تر آن‌هاست. جنین دارای مشکلات رشدی، معمولا وزنی کمتر از سن بارداری مادر دارد و یا وزن جنین کمتر از 90 درصد جنین‌هایی است که در دوره سنی او قرار دارند.
اختلالات رشد جنین می‌تواند در هر سن و مرحله‌ای از رشد جنین آغاز شود. در ماه‌های اول بارداری، اختلالات بیشتر تحت تاثیر مسائل ژنتیکی، بیماری‌های مادر یا مشکلات جدی جفت قرار دارند. در ماه‌های آینده (از 32 هفته به بعد)، عوامل محیطی، تغذیه‌ای و هورمون‌ها نقش تاثیرگذاری در این زمینه خواهند داشت.
برای اطلاع بیشتر در زمینه بارداری کلیک کنید.
اختلالات رشد جنین تحت تاثیر دو عامل متفاوت ایجاد می‌شود. در حالت اول، سلول‌های اندام‌های مختلف جنین ممکن است به حد کافی تکثیر نشوند یا به اندازه مطلوبی از رشد نرسند. در حالت دوم اما، ممکن است مشکلات به صورت کاهش اندازه سلول‌ها ایجاد بشود. دلایل مختلفی برای بروز این حالت و اختلالات رشد جنین وجود دارد که از مهم‌ترین دلایل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
فشار خون بالا: فشار خون بالا، معمولا به دلیل گرفتگی در دیواره رگ‌های خونی ایجاد می‌شود. این گرفتگی می‌تواند به دلیل انسداد چربی‌ها یا هر عامل دیگری مثل ضخیم شدن قطر رگ‌ها باشد. پرفشاری خون و مشکلات مربوط به جریان خون در رگ‌ها، باعث می‌شود که خون رسانی به جنین نیز به شکل مطلوب صورت نگیرد و در نتیجه مواد مغذی لازم برای رشد جنین، در اختیارش قرار نگیرند.
بیماری‌های زمینه‌ای: بیماری‌هایی نظیر مشکلات کلیوی، دیابت و قند خون بالا، مشکلات قلبی و تنفسی یا ابتلا به کم خونی‌های جدی در مادر، از جمله مشکلاتی هستند که می‌بایست قبل از اقدام به بارداری، با پزشک خود راجع به آن‌ها مشورت کنید زیرا می‌توانند مشکلاتی را در رشد جنین ایجاد نمایند.
سو مصرف مواد مخدر یا الکل و سیگار: استفاده از مواد مخدر علاوه بر اینکه ریسک تولد نوزاد مبتلا به اعتیاد را بالا می‌برد، باعث بروز مشکلاتی در وزن نوزاد و اختلالات رشدی نیز می‌شود. برای مثال استفاده از سیگار یا قلیان، باعث کاهش دریافت اکسیژن توسط جنین شده و ناهنجاری‌هایی را در جفت ایجاد خواهد کرد.
سوءتغذیه: جنین تغذیه خود را از بدن مادر و مواد غذایی که وارد بدن وی می‌شود انجام خواهد داد، به همین خاطر به میزانی که مادر مشکلات تغذیه داشته باشد یا مواد مغذی به وی نرسد، جنین نیز دچار مشکل خواهد شد.
عفونت: ابتلای مادر به انواع عفونت‌ها، مثل بیماری‌های مقاربتی یا سرخک و سرخجه، تاثیر بسیاری بر رشد و سلامت جنین خواهد داشت. بهتر است برای اطمینان خاطر راجع به عدم ابتلا به این بیماری‌ها با پزشک خود صحبت کنید.
برای آشنایی بیشتر در زمینه خطرات بارداری کلیک کنید.
کاهش جریان خون در رحم و جفت: انتقال اکسیژن و مواد غذایی لازم برای زنده ماندن و رشد جنین، از طریق جریان خون مادر و به وسیله جفت تامین می‌شود. بروز مشکلات مختلف در خون رسانی به این اندام، باعث می‌شود که مواد غذایی لازم در اختیار جنین قرار نگیرند.
محل قرار گرفتن جفت: علاوه بر مشکلات مربوط به خون رسانی، جفت ممکن است در محل مناسب قرار نگرفته باشد و یا تا حدی از رحم جدا شود که در هردو حالت، مشکلاتی را در تغذیه جنین ایجاد خواهد کرد.
مشکلات کروموزومی: مشکلات کروموزومی یا بیماری‌های ژنتیکی مثل سندرم داون یا عدم تشکیل مغز(آنانسفالی) باعث می‌شوند که رشد جنین نسبت به جنین‌های طبیعی آهسته تر انجام بگیرد.
حاملگی چندگانه: مادرانی که بیش از یک جنین در شکم دارند، می‌بایست بیشتر از سایرین تحت مراقبت قرار بگیرند و اصول تغذیه را رعایت کنند زیرا بدن آن‌ها در حال تهیه مواد غذایی برای بیش از یک جنین است. در صورتی که مراقبت‌های لازم برای این مادران صورت نگیرد، حداقل یکی از فرزندان آن‌ها، مشکلات رشدی را تجربه خواهد کرد.
زایمان زودرس: در شرایطی که پزشک مجبور است، جنین را سریعتر از موعد مناسب از شکم مادر خارج کند، مشکلات مربوط به تغذیه یا رشد اندام‌ها برای جنین بیش از قبل پیش خواهد آمد.
برای آگاهی بیشتر در زمینه خطرات تهدید کننده جنین کلیک کنید.
در دوران بارداری وزن جنین بر اساس وزن مادر مشخص می‌شود. میزانی از اضافه وزن که در فاصله بین هربار بررسی ایجاد می‌شود؛ نشان دهنده میزان رشد و افزایش وزن نوزاد است. اگر مادر اضافه وزن مشخصی را در ماه‌های مختلف بارداری به دست نیاورد، احتمال وجود اختلالات رشدی مطرح شده و نیاز به بررسی‌های بیشتر وجود دارد.
اولین و اصلی‌ترین قدم برای بررسی رشد جنین، پس از بررسی وزن مادر، استفاده از روش سونوگرافی است. در این روش می‌توان اندازه دور سر، دور شکم و میزان مایع آمنیوتیک درون رحم را اندازه گیری کرد و راجع به شرایط رشدی جنین نظر داد.
داپلر شیوه مشخصی از سونوگرافی است که میزان و شدت جریان خون در اندام‌های مختلف را بررسی می‌کند. با توجه به صدایی که با جریان خون در اندام‌ها ایجاد می‌شود، روش سونوگرافی داپلر حجم و شدت جریان خون در آن اندام را مشخص می‌کند. وضعیت خون رسانی به رگ‌های مغزی و بندناف جنین در این روش بررسی می‌گردد.
مایع آمنیوتیک، مایعی است که درون رحم و در اطراف جنین قرار دارد. از طریق بررسی این مایع می‌توان به وجود مشکلات کروموزومی یا عفونت‌ها در جنین پی برد. با در نظر گرفتن این موضوع که اختلالات رشد جنین ممکن است به دلیل مشکلات کروموزوم یا عفونت ایجاد شده باشد، آزمایش آمنیوسنتز می‌تواند اطلاعات دقیقی در مورد این دو دلیل به پزشک بدهد.
درمان اختلالات رشد جنین در دوران بارداری به دو عامل شدت و مدت بستگی دارد. هرچقدر اختلال در سنین پایین تر بارداری ایجاد شده باشد یا باعث بروز مشکلات وزنی بیشتری شده باشد، امکان برطرف کردن آن کمتر خواهد بود. برخی روش‌های توصیه شده برای بهبود وضعیت جنین شامل موارد زیر هستند. شما می‌توانید این روش‌های درمانی را توسط متخصصان ما در مرکز مشاوره حامی هنر زندگی به صورت مشاوره تلفنی نیز دریافت نمایید.
درصورتی که پزشک احساس کند راه دیگری برای بهبود وضعیت جنین در رحم مادر وجود ندارد، ممکن است برای زایمان زودرس تصمیم بگیرد. با توجه به وضعیت مادر و جنین زایمان می‌تواند به صورت طبیعی یا سزارین اتفاق بیافتد.
در واقع پزشک برای مادر استراحت مطلق را پیشنهاد می‌کند چراکه با ممانعت از فعالیت مادر، میزان خون رسانی به جنین و تغذیه وی بهتر صورت خواهد گرفت و احتمال اینکه کودک با مشکلات رشدی مواجه شود کاهش خواهد یافت.
درصورتی که تغییراتی در تغذیه مادر زیر نظر پزشک صورت بگیرد، احتمال بهبود وضعیت جنین و رشد وی وجود دارد. با این حال در صورتی که تغذیه مناسب در کنار استراحت مطلق انجام شود شانس بهبودی افزایش خواهد یافت.
اصلی‌ترین نشانه اختلالات رشدی در جنین، کمبود وزن است. اندازه دور سر و دور شکم که در بررسی‌های سونوگرافی مشخص می‌شود نیز می‌تواند رشد طبیعی یا غیر طبیعی جنین را مشخص کند.
برای اطلاع بیشتر درباره روند انجام سونوگرافی کلیک کنید.
برای دریافت مشاوره در زمینه اختلالات رشد جنین می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت از کل کشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگیرید.
منبع: رشد نکردن جنین