معمولا همه مادران هنگامی که فرزند خود را به دنیا می‌آورند به دنبال برنامه تغذیه‌ای کامل برای او هستند و از متخصصین درباره غذای کودک زیر یک سال سوال می‌کنند. باید بدانید نوزاد تازه متولد شده برای تغذیه به چیزی جز شیر مادر و یا شیر خشک نیازی ندارد و تا شش ماهگی نیز باید تنها از سینه مادر تغذیه کند چرا که هنوز سیستم ایمنی بدن کودک به طور کامل شکل نگرفته و با خوردن بعضی مواد غذایی ممکن است کودک دچار مشکلاتی شود اما از زمانی که مکمل‌های غذایی کمکی به برنامه غذایی کودک اضافه می‌شوند، شما باید به غذاها و مواد ممنوعه ازجمله نمک، شکر و چربی‌ها توجه بیشتری داشته باشید. باید بدانید که در همه حال باید بتوانید به خوبی از کودک خود مراقبت کنید و در این راه لازم است که از مشاوره کودک بهره مند شوید تا نیازهای کودک را به درستی برآورده کنید.
منبع: غذای کودک زیر یک سال | غذاهای ممنوعه برای کودک زیر یک سال
به طور کلی تغذیه کودکان یکی از نیازهای اولیه و اساسی آنان است که باید بسیار مورد توجه قرار گیرد. تغذیه کودکان زیر یک سال عمدتاً شیر خشک یا شیر مادر را شامل می‌شود. با این حال شما از 6 ماهگی می‌توانید دادن غذاهای مکمل به فرزندتان را آغاز نمایید و مواردی نظیر شیر پاستوریزه، فرنی، سوپ یا حریره بادام را نیز در برنامه غذایی او بگنجانید. ما در ادامه تلاش کرده‌ایم تا نکات مرتبط با تغذیه کودکان زیر یک سال را از ماه اول تا ماه دوازدهم به تفکیک در اختیار شما قرار دهیم.
برای اطلاع درباره نیازهای اولیه و اساسی کودکان کلیک کنید.
تغذیه کودک در یک ماه اول پس از تولد برای بسیاری از مادران دشوار است. نوزادان در این زمان ممکن است در پیدا کردن و گرفتن سینه مادر مشکل داشته باشند یا مسائلی نظیر کمبود شیر مادر، کیفیت تغذیه نوزاد را با دشواری روبه‌رو کند. با این حال لازم است در این زمان صبوری بیشتری به خرج دهید و بیش از هر چیز بر رابطه محبت آمیز خود با کودک تلاش کنید.
جالب است بدانید حتی نگاه کردن یا فکر کردن به نوزاد می‌تواند با ایجاد تحریکات عصبی منجر به ترشح بیشتر هورمون پرولاکتین و آکسی توسین در بدن شما شود و بدین ترتیب تولید شیر و فرایند بیرون آمدن آن را تسهیل نماید. این هورمون‌ها همچنین محبت بین مادر و فرزند را نیز افزایش می‌دهند و در نتیجه می‌توانند به پیوند عمیق‌تر میان شما و فرزندتان کمک کنند.
از همین رو اگر در این دوران با مشکلات شیردهی روبه‌رو شدید به جای نگرانی دائمی در مورد فرزند، سعی کنید آرامش خود را حفظ کرده و ارتباط سالم‌تری با نوزاد برقرار نمایید. کمک گرفتن از شیر خشک زمانی که نگران عدم دریافت شیر کافی از جانب فرزندتان هستید می‌تواند به شما کمک کند تا از وضعیت سلامت فرزند خود اطمینان بیشتری کسب کنید. توجه داشته باشید که در صورت خودداری نوزاد از خوردن شیر یا ناتوانی او درگرفتن سینه، هرگز از شیر پاستوریزه برای تغذیه او استفاده نکنید. این کار باعث واکنش‌های آلرژیک می‌شود و سیستم گوارش کودک را با اختلال مواجه می‌کند.
پس از گذشت یک ماه معمولاً نوزادان در خوردن شیر مادر یا شیر خشک به مهارت دلخواه دست می‌یابند و می‌توانند مکیدن درست را یاد بگیرند. در این زمان به دلیل افزایش توانایی کودک زیاده روی نکنید و بیش از حد به او شیر ندهید. خوردن 8 الی 12 وعده شیر در طول روز برای کودک کافی است. آنچه اهمیت دارد این است که فواصل تغذیه کودک طولانی نباشد و نوزاد بیش از 3 ساعت گرسنه نماند. همچنین هنگام شروع و خاتمه شیر دادن به کودک، تلاش کنید رفتار خود را با واکنش‌های او هماهنگ نمایید. به طوری که اگر نوزاد پس از مدتی شیر خوردن را متوقف کرد، او را برای ادامه دادن تحت فشار نگذارید. در این زمان شیر دادن را متوقف کرده و مجدداً در فاصله کوتاهی آن را از سر بگیرید.
در فاصله بین 3 تا 6 ماهگی سرعت وزن گیری کودکان افزایش می‌یابد و اشتهای بهتری پیدا می‌کنند. در این زمان به خصوص از 4 ماهگی ممکن است کودک نشانه‌هایی از خود بروز دهد که بیانگر تمایل او برای مصرف غذاهای دیگر به جز شیر مادر یا شیر خشک است. با این حال باید احتیاط به خرج دهید و تا حد ممکن از دادن غذاهای جامد به فرزندتان خودداری کنید. اگر احساس می‌کنید کودک نسبت به غذاهای بزرگسالان از خود ولع نشان می‌دهد مایعاتی نظیر لعاب برنج را در مقادیر بسیار کم به شیر او اضافه کنید تا از آن میل کند. با این حال لازم است قبل از 6 ماهگی برای دادن هرگونه غذای کمکی به کودک حتماً با پزشک مشورت نمایید.
برای آشنایی بیشتر در زمینه شروع غذای کمکی نوزاد و انواع غذای کمکی کلیک کنید.
6 ماهگی زمانی است که می‌توانید با اطمینان بیشتر وعده‌های کمکی را شروع کرده و غذاهایی نظیر فرنی، سوپ، حریره بادام و شیر پاستوریزه را به فرزندتان بدهید. با این حال هرگز به طور ناگهانی کودک را با حجم زیادی از غذا روبه‌رو نکنید. اضافه شدن غذای سفره به رژیم کودک باید به صورت تدریجی و در مقادیر کم باشد تا معده او بتواند خود را با شرایط جدید سازگار کرده و دچار واکنش‌های آلرژیک نشود. در صورتی که فرزندتان بعد از خوردن این غذاها با علائمی نظیر اسهال، استفراغ، رفلاکس شدید معده و بی‌قراری مواجه شد حتماً از یک متخصص کمک بگیرید.
برای اطلاعات بیشتر درباره تغذیه نوزاد تا شش ماهگی کلیک کنید.
از این ماه فرزند شما به خوردن فرآورده‌های گوشتی، سبزیجات و میوه‌ها نیاز پیدا می‌کند. برای دادن این غذاها به کودک سعی کنید پوره‌هایی در مقادیر کم درست کنید و در وعده‌های متعدد آن‌ها را بگنجانید. تلاش کنید فرزندتان را با انواع طعم‌ها مواجه کنید و اگر او نسبت به طعم خاصی بی‌علاقه بود سریعاً ناامید نشوید چراکه شما می‌توانید به روش‌های مختلفی کودک خود را به غذا خوردن علاقه مند کنید. گاهی لازم است کودک بیش از ۱۰ بار یک غذا را امتحان کند تا نسبت به آن علاقه مند شود. هرچقدر در این زمینه انعطاف پذیری بیشتری به خرج دهید و صبورتر باشید در آینده عادات غذایی بهتری در فرزندتان شکل خواهد گرفت.
در ۸ ماهگی کودک می‌تواند غذاهای جامد بیشتری مصرف کند. از همین رو خوردن تکه‌های نرم شده تخم مرغ و میوه به طور روزانه می‌تواند در دستور کار مادران قرار بگیرد. از جمله دیگر غذاهایی که می‌توانید به نوزاد ۸ ماهه بدهید می‌توان به برنج کته، سبزیجات پخته، ماست، شیر، پنیر و فرنی اشاره کرد. پس از این ماه تا ۱۲ ماهگی می‌توانید به مرور میزان وعده‌های کمکی و تنوع غذایی را بیشتر نمایید. اما همچنان لازم است که از اهمیت شیر دادن به کوک خود غافل نشوید. فرزند شما در این زمان همچنان به دریافت شیر مادر یا شیر خشک نیاز زیادی دارد و محروم شدن از آن می‌تواند در فرایند رشد او اختلال ایجاد کند.
برای شناخت بیشتر در زمینه راه های علاقه مند کردن کودکان به غذا کلیک کنید.
یکی از باورهای غلط والدین این است که کودکان باید از همان ابتدا با ذائقه خانواده آشنا شوند، تا بعد از شیر گرفته شدن مشکلی پیش نیاید. در حالی که هنوز بسیاری از اندام‌های کودک رشد کامل نیافته است.
برای اطلاع از مراحل رشد کودک یک ساله کلیک کنید.
غذای کودک خود را بهتر است بدون نمک و یا کم نمک درست کنید. نمک برای شما و کودک تان مفید نیست. به صورت کلی کمتر از 1 گرم نمک برای هر فرد در روز توصیه می‌شود. اگر می خواهید عطر و طعمی به غذای کودک بدهید، سعی کنید از گیاهان یا کره بی نمک استفاده کنید. حتی اگر نمک را به رژیم غذایی او اضافه نمی‌کنید لازم است نمک سایر غذاها را در نظر داشته باشید. مثلا در هر برش نان 0.4 تا 0.5 گرم نمک وجود دارد. برای آگاهی بیشتر اطلاعات تغذیه‌ای روی بسته بندی مواد غذایی را بررسی کنید.
خیلی از مادران عقیده دارند عسل می‌تواند مقوی باشد و برای کودک بسیار لذت بخش است. اما عسل به دلیل باکتری بوتولیسم (از زنبور به وجود می‌آید) می‌تواند منجر به بیماری و حساسیت در کودک زیر یک سال شود.
طبق دستورالعمل‌های پزشکی، اصلا نباید تا 6 ماه اول به نوزاد تخم مرغ بدهید. به دلیل احتمال ابتلا به سالمونلات از 6 ماهگی تا یکسال نیز، باید تخم مرغ را به طور کامل پخته باشید. پس از پایان یکسالگی، می‌توانید تخم مرغ با پخت‌های مختلف را به اختیار در برنامه غذایی کودک قرار دهید. قبل از یک سالگی معده و سیستم ایمنی بدن کودکان ضعیف است اما با گذشت زمان به مراتب قوی‌تر می‌شود.
تا یک سالگی به هیچ عنوان شیر گاو را به عنوان نوشیدنی به کودک ندهید. اما بعد از 6 ماهگی می‌توانید از این نوشیدنی به صورت مکمل در برنامه غذایی او استفاده کنید. به عنوان مثال شیر گاو را به سیب زمینی آب‌پز یا له شده اضافه نمائید. از شیر بز، شیر سویا یا بدون لاکتوز نیز می‌توانید استفاده کنید.
برای آگاهی بیشتر در زمینه دادن شیر گاو به نوزاد کلیک کنید.
مهم‌ترین مشکل دادن آجیل به کودکان، خطر خفه شدن آن‌هاست. بهتر است تا یک سالگی کودک صبر کرده و پس از یک سالگی به او آجیل بدهید. البته اگر مثل کره بادام زمینی صاف و نرم باشد، از 10 ماهگی قابل مصرف است. اگر شما سابقه آلرژی به آجیل در خانواده خود دارید، لازم است که بیشتر محتاط باشید.
گوشت‌ها به دلیل مقادیر بالای باکتری لیستریا به سادگی می‌توانند در کودک موجب بیماری لیستریوز شوند. لیستریوز یک مسمومیت غذایی است و به شدت مضر است. به همین دلیل مصرف گوشت برای نوزادان زیر یکسال ممنوع می‌باشد.
صدف‌های دریایی و میگو را تا یک سالگی نوزادتان به او ندهید. همان طور که در دوران بارداری احتیاط کرده‌اید تا با مشکلات مسمومیت غذایی روبه‌رو نشوید، برای خوردن صدف و میگو نیز تا یک سالگی صبر کنید. این نوع غذاها ممکن است باعث حساسیت شوند. بنابراین همیشه غذاهای تازه را یکبار امتحان کنید، خصوصا اگر در خانواده سابقه حساسیت دارید.
برای آگاهی بیشتر در زمینه غذاهای حساسیت زا برای کودکان کلیک کنید.
پنیر پرچرب و غیر پاستوریزه مثل بری و کامبرت نیز خطر ابتلا به لیستروزیس را در کودک افزایش می‌دهند. بنابراین به هیچ وجه این پنیرها را تا یک سالگی به نوزاد ندهید. این مورد در خانواده‌های زیادی مشاهده می‌شود. به هیچ عنوان این پنیرها را به دیگر خوراکی اضافه نکنید تا طعم بهتری بدهند. برای این امر تا یک سالگی او صبر کنید.
بعضی از خانواده‌ها فکر می‌کنند چون کودک هنوز دندان در نیاورده، شکر ضرری ندارد. در حالی که شیرینی‌ها و شکلات‌ها آسیب بسیاری را به لثه‌های کودک وارد خواهد کرد. متخصصان توصیه می‌کنند تا حداقل یکسالگی، هر گونه شکلات و شیرینی را از نوزادان دور نگاه دارید.
به شدت مراقب غذاهای فرآوری شده مانند سوسیس‌های ارزان قیمت، گوشت چرب و کره‌ها باشید. این مواد اصلا برای کودک شما توصیه نمی‌شود. این مواد به دلیل داشتن چربی‌های ناسالم، شدیدا با بیماری‌های قلبی مرتبط هستند و لازم است نوزاد را از آن ها دور نگاه داشت.
بعضی ماهی‌ها به دلیل داشتن جیوه شدیدا برای کودک ممنوع شده‌اند. ماهی سفید برای کودک یکسال مشکلی ندارد. اما کارشناسان مصرف ماهی‌های شمشیری، کوسه یا مارلین را تا زیر 16 ماه توصیه نمی‌کنند زیرا مقدار جیوه بالا در این ماهی‌ها می‌تواند باعث مشکلات زیادی شود.
ماهی‌های روغنی مثل ماهی تن و ماهی آزاد، در محافظت در برابر بیماری‌های طولانی و رشد مغز، تاثیرات زیادی دارند. مشخصا مصرف آن‌ها در برنامه غذایی نوزاد مفید است اما به دلیل مقدار جیوه آن‌ها، مصرف ماهی را در حدود دو وعده در هفته کاهش دهید. برای دریافت برنامه غذای و دیگر احتیاط‌های لازم، مشاوره کودک می‌تواند برای شما مفید واقع شود.
برای اطلاع بیشتر در زمینه مشاوره کودک کلیک کنید.
بروز کهیر، خارش پوستی، حالت تهوع، اسهال، استفراغ یا وجود خون در مدفوع از جمله مواردی است که به شما در مورد وجود حساسیت غذایی هشدار می‌دهند. در این زمان لازم است به محض مشاهده این علائم به یک پزشک متخصص مراجعه کنید.
برای دریافت مشاوره در زمینه بایدها و نبایدهای غذای کودک زیر یک سال می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت از کل کشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگیرید.
منبع: غذای کودک زیر یک سال | غذاهای ممنوعه برای کودک زیر یک سال