سروتونین چیست ؟ سروتونین یکی از مواد شیمیایی انتقال دهنده عصبی موثر در تنظیم خلق و خوی انسان است که عدم تعادل این ماده در مغز انسان باعث ایجاد اختلالات خلقی مانند اضطراب و استرس می‌شود. همان طور که می‌دانیم، درمان دارویی یکی از معمولی‌ترین روش‌ها برای معالجه اضطراب و افسردگی می‌باشد. استفاده از داروهای ضد افسردگی در درمان افسردگی اساسی، افسرده خویی، اختلالات اضطرابی، اختلال خوردن، اختلال وسواس فکری-عملی، دردهای مزمن و نوروپاتیک، بیش فعالی، اعتیاد، وابستگی و اختلالات خواب به همراه داروها و روش‌های دیگر درمان، کاربردهای فراوانی دارند. در ادامه این مقاله به بررسی کارکرد سروتونین در مغز می‌پردازیم. همچنین به داروها و روش‌های طبیعی که به واسطه تعدیل هورمون سروتونین در درمان افسردگی موثر واقع می‌شوند، اشاره می‌کنیم.
منبع: سروتونین چیست | مهار کننده های باز جذب سروتونین
سروتونین، نوعی ماده شیمیایی است که توسط سلول‌های عصبی تولید می‌شود و پیام‌هایی را بین این سلول‌ها منتقل می‌کند. سروتونین اغلب در دستگاه گوارش، پلاکت خون و سیستم عصبی مرکزی انسان یافت می‌شود. این ماده شیمیایی از یک آمینواسید به نام تریپتوفان ساخته می‌شود. تریپتوفان باید از طریق رژیم غذایی وارد بدن شود. از جمله غذاهای حاوی این آمینو اسید مهم می‌توان به گوشت، پنیر و تخم مرغ اشاره کرد. کمبود سروتونین با تاثیرگذاری بر تولید سروتونین می‌تواند باعث افت خلقی و بروز علائم افسردگی شود.
برای شناخت بیشتر درباره دیگر علت های افسردگی کلیک کنید.
ما در ادامه به چند مورد از مهم ترین اطلاعاتی که در مورد سروتونین باید مورد توجه قرار بگیرد اشاره کرده‌ایم.
- سروتونین، یک انتقال دهنده عصبی و یک ماده شیمایی بسیار مهم در بدن انسان است.
- سروتونین می‌تواند به تنظیم خلق، روحیه، رفتار اجتماعی، اشتها، خواب، میل و عملکرد جنسی انسان کمک کند.
- بین سطوح پایین سروتونین و افسردگی همبستگی وجود دارد. با این حال هنوز مشخص نیست که آیا کمبود این ماده منجر به افسردگی می‌شود یا اینکه کاهش سروتونین در اثر افسردگی و به عنوان پیامد آن اتفاق می‌افتد.
- داروهایی که سروتونین را افزایش می‌دهند اغلب برای درمان افسردگی، حالت تهوع و میگرن به کار می‌روند. همچنین این داروها می‌توانند در بهبود چاقی و سندروم پارکینسون نیز نقش داشته باشند.
- برای افزایش این هورمون در بدن می‌توان از روش‌های دارویی و غیر دارویی مختلفی استفاده کرد.
برای اطلاع بیشتر درباره افسردگی کلیک کنید.
سروتونین، انتقال دهنده‌ای عصبی در مغز است که به آن هورمون شادی و لذت نیز گفته می‌شود. به همین دلیل است که در درمان افسردگی به کار برده می‌شود. سروتونین، مسئول کارکردهای مختلف مانند تنظیم خلق، اشتها و خواب است. همچنین در فعالیت‌های شناختی مانند حافظه و یادگیری نیز نقش مهمی ایفا می‌کند.
برای اطلاع بیشتر درباره درمان افسردگی کلیک کنید.
داروهای ضد افسردگی انواع گوناگونی دارند که شامل موارد زیر می‌شوند.
داروی ضد افسردگی سه حلقه ای، از ابتدایی‌ترین و موثرترین داروهای ضد افسردگی بوده که با قیمت نسبتا ارزانی عرضه می‌شود. البته این دارو دارای عوارضی مانند خواب آلودگی، افزایش وزن، خشکی دهان و تاری دید می‌باشد. استفاده از این داروها در افراد مسن و افراد مبتلا به بیماری قلبی به دلیل کاهش فشار خون و ایجاد ضربان نامنظم قلبی خطرناک بوده و توصیه نمی‌شود.
برای اطلاع بیشتر درباره داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای کلیک کنید.
این داروهای ضد افسردگی که با مهار کردن مونوآمین اکسیداز، سطح سروتونین و مونوآمین‌های دیگر را در مغز بالا می‌بردند، به دلیل ایجاد عوارض خطرناک و تداخلات دارویی و غذایی فراوان، کمتر توصیه می‌شوند.
مهارکننده های باز جذب سروتونین (SSRI) از پر استفاده ترین داروهای ضد افسردگی بوده که برای درمان افسردگی بالینی و برخی از اختلالات اضطرابی، اختلالات شخصیتی، اختلالات هراس و وحشت زدگی، افسرده خویی، اختلال وسواس فکری-عملی، اختلال اضطراب اجتماعی و اضطراب فراگیر، اختلالات خوردن، دردهای مزمن و در مواردی اختلال استرس پس از سانحه کاربردهای فراوانی دارند. عملکرد داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین بدین صورت است که این داروها با جلوگیری و مهار کردن بازجذب سریع سروتونین در گیرنده‌های عصبی پیش سیناپسی میزان سروتونین برون سلولی را افزایش داده و سروتونین غلیظ بیشتری را در اختیار گیرنده‌ها قرار می‌دهند.
برای شناخت بیشتر درباره افسرده خویی کلیک کنید.
از انواع مهارکننده‌های بازجذب سروتونین می‌توان به فلوکستین، فلووکسامین، پاروکستین، سیتالوپرام، سرترالین، زیملیدین و داپوکستین اشاره کرد. برای اطلاع بیشتر درباره فلوکستین، سرترالین و سیتالوپرام کلیک کنید.
مصرف همزمان مهارکننده‌های بازجذب سروتونین با مهارکننده‌های مونوامین اکسیداز می‌تواند باعث ایجاد سندرم سروتونین حاد بشود. همچنین، استفاده از داروی ترامادول همراه با این دارو منجر به تشنج می‌شود. این داروها غلظت داروهایی مانند وارفارین، ترکیبات ضد اریتمی، بتابلاکرها مانند پروپرانولول، داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای مانند امی تریپتیلین و بنزودیازپین‌ها مانند الپرازولام و دیازپام و دیگر داروها مانند متادون و لیتیوم را افزایش داده و باعث ایجاد مسمومیت می‌شوند.
برای آشنایی بیشتر با لیتیوم کلیک کنید.
دربین هزاران داروی ضد افسردگی موجود، داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین دارای کمترین عوارض جانبی هستند که در میان آن‌ها بیشترین عوارض را فلووکسامین و کمترین را سرترالین دارا می‌باشند. از عوارض جانبی این داروها می‌توان به اضطراب، بی خوابی، اضافه وزن و افزایش اشتها پس از مصرف دارو، دل درد، معده درد، سوزش معده، تهوع و مشکلات گوارشی، سردرد، کاهش اشتها و اختلال در عملکرد جنسی اشاره کرد. کاهش میل جنسی و تاخیر در رسیدن به اوج لذت جنسی با کاهش دوپامین که انتقال دهنده عصبی ایجاد انگیزه و لذت جویی و احساس هدف و پاداش است، از مهمترین عوارض این داروهاست.
به غیر از داروهای افسردگی روش‌های طبیعی نیز وجود دارند که به کمک آن‌ها می‌توان به افزایش سطح سروتونین در بدن کمک کرد از جمله این روش‌ها باید به موارد زیر اشاره کرد.
قرار گرفتن در معرض نور ملایم خورشید می‌تواند در افزایش سروتونین و بهبود خلق تاثیر بسزایی داشته باشد. این امر به خصوص برای کسانی که دچار افسردگی فصلی می‌شوند می‌تواند بسیار موثر باشد. از همین روست که نوردرمانی یکی از گزینه‌های درمانی ارجح برای آن‌هاست.
پژوهش‌ها نشان می‌دهند که انجام ورزش‌های هوازی و فعالیت‌های بدنی می‌توانند به اندازه داروها در درمان افسردگی موثر باشند. بررسی‌ها بیانگر این هستند که تحرکات بدنی با افزایش سطح سروتونین مغز نقش مهمی در افزایش خلق و بهبود روحیه ایفا می‌کنند.
داشتن رژیم غذایی سالم و مغذی یکی از روش‌های بسیار موثر در افزایش سطح سروتونین است. از جمله غذاهایی که به عنوان منبع سروتونین شناخته می‌شوند می‌توان به تخم مرغ، پنیر، آجیل، ماهی سالمون و آناناس اشاره کرد.
تکنیک‌های آرام سازی نظیر ریلکسیشن و مدیتیشن با کاهش استرس‌های روزمره می‌توانند ترشح سروتونین را نیز تحت تاثیر قرار داده و باعث بهبود وضعیت خلقی انسان شوند. به همین خاطر در اکثر برنامه‌های درمانی برای افسردگی تمرین انواع تکنیک‌های آرام سازی در دستور کار قرار دارند.
افت ویتامین B در بدن می‌تواند با علائم افسردگی همراه شود. از همین روست که اکثر پزشکان برای بهبود خلق و درمان وضعیت‌های مختلف مرتبط با افسردگی استفاده از مکمل‌های حاوی ویتامین B یا انجام آزمایش‌های مرتبط با آن را پیشنهاد می‌دهند.
برخی از مواد مخدر حالت شادی آوری کاذب، شدید و موقتی را ایجاد می‌کنند. این مواد اغلب با افزایش ناگهانی سروتونین در سیستم عصبی منجر به ایجاد حالات روانی خاص می‌شوند. از جمله موادی که به طور اختصاصی منجر به افزایش سطح سروتونین می‌شوند باید به LSD و اکستازی اشاره کرد. مصرف این مواد در دوزهای بالا یا همراه با داروهای ضدافسردگی می‌توانند منجر به سندروم سروتونین شده و حتی خطر مرگ را برای فرد به همراه بیاورند.
مصرف بیش از حد داروها و موادی که سطح سروتونین بدن را افزایش می‌دهند می‌توانند منجر به وضعیت پزشکی خاصی شوند که سندروم سروتونین نام دارد. علائم این سندروم معمولا شامل احساس گیجی، سردرد، اسهال، لرزش و گشادی مردمک چشم‌هاست. این سندروم در حالت شدید با علائم خطرناک تری بروز پیدا می‌کند و می‌تواند افزایش ضربان قلب، انقباض عضلانی، تب شدید، افزایش فشار خون، آریتمی قلبی و تشنج را به همراه بیاورد.
با توجه به عوارض منفی و وابستگی‌هایی که به واسطه داروها ایجاد می‌شود بسیاری از افراد در صدد هستند که از روش‌های غیر دارویی درمان افسردگی بهره مند شوند. مشاوره افسردگی این امکان را فراهم می‌کند تا در محیطی امن و همدلانه، دغدغه‌ها و ناراحتی‌هایتان را بیان کنید. زمانی که علل زیر بنایی بروز افسردگی شناسایی می‌شوند، به واسطه تنظیم هیجانی که اتفاق می‌افتد نگرش‌تان نسبت به موضوعات مختلف تعدیل می‌شود. با کسب مهارت‌های شناختی قادر می‌شوید به تدریج در جهت غلبه بر افسردگی حرکت کنید.
برای اطلاع بیشتر درباره روند دریافت مشاوره افسردگی کلیک کنید.
بله، سروتونین در سلامت جسمانی نیز تاثیر بسیار مهمی دارد و در مسائلی نظیر بهبود حرکات روده‌ای، سلامت استخوان‌ها و بهبود عملکرد جنسی نیز اثر می‌گذارد.
بله، این ماده عملکرد جنسی افراد را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد و کمبود آن می‌تواند باعث کاهش میل جنسی شود.
برخورداری از سطوح مناسب سروتونین، باعث می‌شود که ما احساس شادی بیشتری داشته باشیم، استرس کم تری را تجربه کنیم و به طور کل از نظر خلقی وضعیت بهتری داشته باشیم.
برای دریافت مشاوره در زمینه تشخیص و درمان افسردگی می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت از کل کشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگیرید.