افسردگی یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی است که فرد مبتلا خلقی افسرده همراه با بی علاقگی و بی لذتی دارد و برای درمان آن از داروهای ضد افسردگی و روان درمانی استفاده می‌شود. دارو درمانی در مواردی که شدت افسردگی بسیار بالا بوده و نیاز به پاسخ دهی سریع وجود داشته باشد، از جمله ارکان‌های اصلی در درمان افسردگی محسوب می‌شود. البته داروهای ضد افسردگی با عوارض و تداخلات دارویی نیز همراه است که می‌تواند بهداشت جسمی و روانی شما را دچار مشکل کند. با این حال با استفاده از مشاوره روانشناسی و بررسی دقیق علل افسردگی، می‌توان به جای دارو درمانی از راهکارهایی استفاده کرد که به واسطه افزایش توانایی‌های شناختی و کسب مهارت‌های حل مسئله در جهت کاهش نشانه‌های افسردگی و درمان آن قدم برداشت. در این مقاله قصد داریم به بررسی انواع داروهای ضد افسردگی، تاثیرات و عوارض آن ها بپردازیم.
منبع: داروهای ضد افسردگی
داروهای ضد افسردگی، گروهی از داروها هستند که اختصاصا برای درمان افسردگی طراحی شده‌اند. اما بسیاری از آن‌ها در درمان طیف وسیعی از اختلالات روان شناختی نظیر وسواس، اضطراب فراگیر، فوبیا و ... نیز استفاده میشوند. این داروها احتمال بهبود افراد را تا 2 برابر افزایش می‌دهند و حدود 3 تا 4 هفته زمان می‌برد تا تاثیرات خود را نشان دهند.
اکثر این داروها براساس فرضیه مونوآمینی ساخته شده‌اند. این فرضیه به ما می‌گوید که افسردگی در اثر تغییرات نوروشیمیایی در مغز پدید می‌آید. به همین خاطر افراد افسرده پس از دریافت داروهایی که مونوآمین‌های سروتونین و دوپامین را افزایش می‌دهند احساس بهبودی کرده و علائم خلق افسرده و سایر مشکلاتی که در این اختلال وجود دارد را کمتر تجربه می‌کنند.
با این حال بسیاری از متخصصین بر این باورند که تغییرات نوروشیمیایی در مغز نتیجه اختلال افسردگی هستند و علت آن نیستند. علت این اختلال می‌تواند مسائلی نظیر مشکلات درون روانی یا عدم توانایی با سازگاری درست با محیط باشد. به همین خاطر آن‌ها بر این باورند که با درمان علل زیربنایی افسردگی به طور خودکار مشکلات مرتبط با مونوآمین‌ها نیز بهبود می‌یابند. با این همه مطالعات پژوهشی دیدگاه معتدل‌تری را نشان می‌دهند و معتقدند اگر درمان‌های دارویی در کنار درمان‌های روان شناختی قرار بگیرند تاثیرات مضاعفی را نشان داده و اکثرا به درمان‌های پایدارتری می‌انجامند. در نتیجه درمان‌های دارویی و روان شناختی رقیب یکدیگر نیستند بلکه به عنوان مکمل هم عمل می‌کنند.
برای شناخت بیشتر درباره افسردگی و درمان افسردگی کلیک کنید.
افسردگی، بیماری‌ای است که بر اساس تعامل فاکتورهای مختلف زیستی، روانی، اجتماعی و ژنتیکی پدید می‌آید. طبق بررسی‌های نظریات زیست شناختی؛ در اختلال افسردگی تغییراتی در سطوح انتقال دهنده‌های عصبی دیده می‌شود.
انتقال دهنده‌های عصبی مواد شیمیایی هستند که باعث انتقال پیام‌ها در مغز شده و بعضی عملکردهای مغزی را بر عهده دارند. اختلال در میزان آن‌ها می‌تواند باعث به وجود آمدن نقص‌های شناختی، رفتاری و هیجانی در افراد شود. دو انتقال دهنده عصبی که در افسردگی دخیل‌اند، سروتونین و نوراپی نفرین هستند. در افسردگی، سرتونین و نوراپی نفرین کاهش می‌یابد و در مانیا (شیدایی) که در اختلال دو قطبی رخ می‌دهد، نوراپی نفرین افزایش می‌یابد. داروهای ضد افسردگی، انتقال دهنده‌های عصبی مغز را تعدیل و متناسب می‌کنند. این داروها مانع از جذب شدن مجدد این انتقال دهنده‌های عصبی در مغز شده و مقدار در دسترس بودن آن‌ها را افزایش می‌دهند.
برای آشنایی بیشتر با اختلال دو قطبی کلیک کنید.
داروهای ضد افسردگی در 5 طبقه اصلی جای می‌گیرند که ما در ادامه به هریک ازآن‌ها اشاره کرده‌ایم.
داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای از جمله قدیمی‌ترین داروهای ضد افسردگی هستند و می‌توانند باعث افزایش سرتونین و نوراپی نفرین در مغز شوند. از جمله داروهای این دسته شامل دیسیپرامین، آمی تریپتیلین، ایمی پرامین و نورتریپتیلین می‌شود.
این داروها اغلب جذب گوارشی خوبی در بدن دارند و متابولیسم آن‌ها به واسطه کبد انجام می‌شود. هم چنین با توجه به نیمه عمر بالایی که دارند در اکثر موارد تنها یک بار در روز تجویز میشوند. داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای در ابتدا برای درمان اختلال افسردگی معرفی شدند اما به مرور تاثیرگذاری آن‌ها بر سایر مشکلات روان شناختی نیز آشکار شد. به همین خاطر امروزه از آن‌ها در درمان مشکلاتی نظیر اختلالات دوقطبی، اضطرابی، اختلالات خوردن، ملال پیش از قاعدگی و مشکلات خواب نیز استفاده می‌شود. علاوه بر اختلالات روان شناختی داروهای سه حلقه ای در درمان برخی وضعیت‌های عصب شناختی نظیر میگرن و درد مزمن نیز کاربرد دارند.
برای آشنایی بیشتر با داروهای ضدافسردگی سه حلقه ای کلیک کنید.
بازدارنده های باز جذب سروتونین، اختصاصا بر سرتونین تاثیر می گذارند و مانع از جذب این ماده شده و به این ترتیب مقدار سروتونین را در مغز افزایش می دهند. این گروه دارویی شامل مواردی نظیر پروزاک یا فلوکستین، سیتالوپرام، آسنترا، پاروکستین ، سرترالین، اسیتالوپرام و فلوواکسامین هستند.
برای اطلاع بیشتر درباره داروی فلوکستین و پاروکستین کلیک کنید.
همانند داروهای سه حلقه ای از مهار کننده‌های بازجذب سروتونین به جز افسردگی در سایر وضعیت‌های روان شناختی نیز استفاده می‌شود. از همین رو بسیاری از روان پزشکان در درمان اختلالاتی نظیر وسواس، اضطراب اجتماعی، فوبیا و استرس پس از سانحه نیز از این داروها کمک می‌گیرند.
برای آشنایی بیشتر با داروی آسنترا و سیتالوپرام کلیک کنید.
داروهای ضد افسردگی چند حلقه ای ساختار متنوعی دارند و می‌توان خود آن‌ها را به سه طبقه جداگانه تقسیم کرد. طبقه اول گروهی از داروها هستند که هم زمان از بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین در مغز جلوگیری کرده و به این ترتیب باعث بالا رفتن سطوح این مواد در مغز میشوند.
از جمله این داروها می‌توان به دولوکستین، ونلافاکسین، لوومیلناسپیران اشاره کرد. دسته دیگر در واقع مهار کننده گیرنده‌های سروتونینی خاصی در مغز هستند و از جمله مشهورترین آن‌ها می توان به داروهای نفازودون و ترازودن اشاره کرد. ضد افسردگی‌های چند حلقه ای در نهایت یک گروه داروهای متفرقه را نیز در بر می‌گیرند که شامل مواردی نظیر آموکساپین، میرتازاپین، ماپروتیلین و بوپروپیون است.
برای اطلاع بیشتر درباره داروهای ماپروتیلین و بوپروپیون کلیک کنید.
این داروها نیز ممکن است علاوه بر افسردگی در درمان سایر وضعیت‌های روان شناختی استفاده شود. برای مثال از بوپروپیون در فرایند ترک سیگار نیز استفاده می‌شود. هم چنین دولوکستین و ونلافاکسین در درمان اختلالات عصب شناختی نظیر درد نوروپاتیک و فیبرومالژی نیز کاربرد دارند.
برای آشنایی بیشتر با داروی ونلافاکسین کلیک کنید.
داروهای مهار کننده مونوآمین اکسیداز ساختاری شبیه به آمفتامین‌ها دارند. آن‌ها نیز همانند داروی سه حلقه ای باعث افزایش سروتونین و نوراپی نفرین در مغز میشوند. از جمله این داروها می‌توان به ترانیلسپیرومین، فنلزین، موکلوبماید، سلژیلین و ترانیل سیپرومین اشاره کرد. امروزه محققان دریافته‌اند که این داروها برای اغلب افراد عوارض جانبی متعددی به بار می‌آورند و به همین خاطر پزشکان اکثرا زمانی آن‌ها را تجویز می‌کنند که فرد به سایر طبقات دارویی جواب نداده باشد.
برای آشنایی بیشتر با داروی ترانیل سیپرومین و سروتونین کلیک کنید.
کتامین دارویی است که به خاطر ساختار خاص خود در طبقه ضد افسردگی‌ها قرار دارد اما به دلیل عوارض جانبی بسیار زیاد در درمان این مشکل کاربردی ندارد. کتامین امروزه به عنوان نوعی هوشبر استنشاقی شناخته می‌شود که اشکال تزریقی آن نیز موجود است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در صورت تزریق وریدی اثرات آن تا بیش از یک هفته باقی می‌ماند. مصرف این دارو می‌تواند موجب گسست از واقعیت، ایجاد تغییراتی در ادراک، احساس سرخوشی مفرط، بروز توهم و هذیان شود.
افسردگی در اکثر موارد با مشکلات دیگری نظیر اضطراب و بی خوابی همراه می‌شود و در برخی موارد مقدمه‌ای برای بروز دوره‌های مانیا یا همان شیدایی است. در این شرایط پزشک از داروهای دیگری نیز برای درمان مشکل بیمار کمک می‌گیرد. داروهای آرام بخش-خواب آور نسل جدید نظیر زولپیدم و تثبیت کننده های خلقی نظیر لیتیوم و دپاکین از جمله دیگر داروهایی هستند که ممکن است در شرایط افسردگی به بیمار تجویز شوند.
برای آشنایی بیشتر با داروی زولپیدوم و لیتیوم کلیک کنید.
داروهای ضد افسردگی، انواع مختلفی دارند و اینکه چه دارویی برای شخص تجویز شود، در گام اول به شرایط و سطح افسردگی فرد مبتلا یعنی شدت علائم، طول و سیر بیماری و سابقه خانوادگی بیماری بستگی دارد. در گام بعدی انتخاب داروها بر این اساس صورت می‌گیرد که عوارض داروی تجویزی بر وضعیت جسمانی بیمار، مزاج و سبک زندگی وی کمترین تاثیر مضر را بگذارد. با توجه به عوارض احتمالی داروها، می‌توانید با روش‌هایی ساده مانند تغییر سبک زندگی‌تان علائم افسردگی را کاهش دهید. همچنین ممکن است بعد از گذشت مدت زمانی از شروع برنامه دارویی، بهبودی در وضعیت فرد دیده نشود. در این صورت پزشک می‌بایست داروی تجویزی خود را تغییر دهد و از داروهای دیگری استفاده کند.
برای شناخت بیشتر درباره علائم افسردگی کلیک کنید.
داروهای ضد افسردگی در کنار بهبودی که در فرد ایجاد می‌کنند، عوارض جانبی‌ای نیز دارند. البته این عوارض در همه افراد بروز نمی‌یابند. ما در ادامه به عوارض جانبی هر یک از طبقات دارویی ضد افسردگی اشاره کرده‌ایم.
بینایی ناواضح، اضطراب، خستگی، خشکی دهان، افزایش احتمال حمله قلبی و سکته مغزی، یبوست، ناراحتی معده، کاهش فشار خون، افزایش وزن، احساس بی قراری، تعریق و بی خوابی از جمله عوارض داروهای سه حلقه ای هستند. هم چنین توجه داشته باشید که بسیاری از افراد افسرده دچار افکار خودکشی هستند اما به دلیل فقدان انرژی و کاهش قدرت تمرکز نمی‌توانند برای آن برنامه ریزی و اقدام کنند. در برخی موارد افراد در ابتدای مصرف داروهای ضد افسردگی نظیر سه حلقه ای ها اندکی بهبود علائم پیدا می‌کنند که ممکن است از این بهبود در جهت معکوس و برای عملی کردن افکار خودکشی خود استفاده نمایند. در نتیجه بسیار اهمیت دارد که پزشکان و اطرافیان فرد مراقب این وضعیت باشند.
برای آشنایی بیشتر با اختلالات اضطرابی کلیک کنید.
بروز علائم ناخوشایندی نظیر افزایش تعریق، افزایش فشار خون، حالت تهوع، کاهش میل جنسی، ناتوانی در رسیدن به ارگاسم، بی خوابی، بی قراری، بروز مشکلات گوارشی، تپش قلب و سردرد از جمله عوارض جانبی هستند که ممکن است در پی مصرف داروهای ضد افسردگی چندحلقه ای اتفاق بیافتند.
اضطراب، خستگی مفرط، بروز مشکلات گوارشی، اختلالات خواب، سرگیجه و سر درد و بروز مشکلات جنسی نظیر بی میلی جنسی یا ناتوانی در رسیدن به ارگاسم از جمله عوارض شایع در مصرف این طبقه از داروها هستند. اگر این عوارض باعث بروز مشکل در روابط زناشویی شما شده و عملکردتان را تا حد زیادی تحت تاثیر قرار داده می توانید با پزشک خود مشورت نمایید تا تا دارویی که عوارض کم تری در این زمینه دارد را برای شما جایگزین نماید.
برای آشنایی بیشتر با انواع اختلالات خواب کلیک کنید.
افزایش فشار خون، خشکی دهان، سرگیجه و سردرد، حالت تهوع و پایین آمدن آستانه تشنج از جمله رایج ترین عوارضی هستند که در پی مصرف این داروها مشاهده میشوند. هم چنین یک مشکل بسیار عمده در مصرف بازدارنده های مونوآمین اکسیدازها این است که با بسیاری از غذاها به خصوص غذاهای حاوی تیرامین تداخل دارند و می‌توانند منجر به علائمی شبیه مسمومیت نظیر افزایش فشار خون و استفراغ شوند. از جمله مواد غذایی حاوی تیرامین می‌توان به پنیر، باقلا، سوسیس، ماست، خورش‌های کنسرو شده، آبجو و نوشیدنی‌های الکلی اشاره کرد.
عوارض جانبی مطرح شده در همه افراد بروز نمی‌یابند و تنها برخی افراد آن‌ها را تجربه می‌کنند. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهند که مصرف کردن داروهای ضد افسردگی به خصوص در مواردی که اختلال شدید است نسبت به قطع و بی اعتنایی به آن‌ها مشکلات کم تری را به بار می‌آورد. به این معنی که استفاده از آن‌ها فواید بیشتری نسبت به ضررهای آن دارد. همچنین اگر فرد دچار افکار خودکشی باشد، دارو درمانی ضرورت بسیاری پیدا می‌کند و حتما متخصصان استفاده از آن‌ها را به عنوان یک گزینه بسیار مهم در نظر می‌گیرند. برای آشنایی بیشتر با خودکشی و علائم آن کلیک کنید.
اگر چه ذکر این نکته نیز ضروری است که دارو درمانی به تنهایی کافی نیست و چشم پوشی از روان درمانی می‌تواند مانع از بهبود فرد شود. امروزه درمان تلفیقی که شامل دارو درمانی و رواندرمانی است، از بهترین گزینه‌های درمانی می‌باشد که بالاترین میزان بهبودی را حاصل می‌کند. یکی از روش‌هایی که به همراه دارو درمانی می‌تواند بسیار نتیجه بخش باشد درمان شناختی رفتاری افسردگی است.
برای اطلاع بیشتر درباره روان درمانی و درمان شناختی رفتاری افسردگی کلیک کنید.
داروهای ضد افسردگی می‌توانند با انواع مختلف داروها تداخل دارویی ایجاد کنند و خطرناک باشند. پس پزشک خود را در جریان داروهای مصرفی خود قرار دهید. از بین داروهای ضد افسردگی، داروهای SSRI بیش از داروهای دیگر تداخل دارویی ایجاد می‌کنند. این گروه دارویی می‌توانند با داروهای ضد هیجان، هالوپریدول، داروهای تنظیم کننده قلب، داروهای حل مشکلات خواب مانند دیازپام تداخل ایجاد کنند و اثرات آن‌ها را شدت ببخشند. همچنین مصرف همزمان MAOI با سایر داروهای ضد افسردگی می‌تواند بسیار خطرناک و کشنده باشد. با توجه به عوارض داروهای ضد افسردگی، مصرف این داروها باید با احتیاط و تحت تجویز پزشک صورت بگیرد و از مصرف خودسرانه این داروها اجتناب کنید.
برای شناخت بیشتر درباره دیازپام و عوارض داروهای ضد افسردگی کلیک کنید.
خیر برخلاف تصورات داروهای ضد افسردگی قابلیت اعتیادآوری ندارند اما در صورت مصرف بیش از حد یا قطع ناگهانی می‌توانند برای فرد عوارض ناخوشایندی را ایجاد کنند. از همین رو لازم است که حتما تحت نظر و کنترل پزشک آن‌ها را مصرف یا قطع نمایید. البته داروهای آرام بخش-خواب آور نظیر آلپرزولام یا زولپیدم که به عنوان درمان کمکی در افسردگی به کار می‌روند می‌توانند باعث بروز آثار وابستگی و تحمل شده و در اثر مصرف نابه جا به درگیری با اعتیاد بیانجامند. در نتیجه هرگز این داروها را به صورت سرخود مصرف نکنید.
بله، مصرف داروهای ضدافسردگی در دوزهای بالا بسیار خطرناک بوده و می تواند موجب سندرومی به نام سندروم سروتونین شود. در این شرایط ممکن است علائمی نظیر سفتی شدید عضلات، افزایش دمای بدن، ناپایداری وضعیت قلبی، تحریک سیستم عصبی مرکزی و تشنج می‌تواند بروز یابند.
برای دریافت مشاوره در زمینه افسردگی و روش های درمان آن می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت از کل کشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگیرید.
منبع: داروهای ضد افسردگی