خصوصیات کودک زیر پنج سال چیست و با چه نشانه‌های رشدی همراه است؟ سال‌های اولیه زندگی و مخصوصا چهار سال اول، نقش مهمی در رشد و سلامت کودک دارد چراکه در این دوران کودک به مهارت‌های بسیاری دست پیدا می‌کند و ساختار اصلی شخصیت او شکل می‌گیرد. در واقع آنچه که اهمیت دارد این است که اگر والدین خصوصیات مربوط به این دوران را بدانند؛ می‌توانند آموزش‌های بهتری به کودک خود بدهند و در صورتی که احساس کردند کودکشان با تاخیرات رشدی همراه است می‌توانند هرچه سریع‌تر مداخله انجام دهند. با این حال باید به این نکته توجه داشته باشید که آهنگ رشدی کودکان متفاوت است و ویژگی‌های رشدی برای کودکان هم سن و سال نیز زودتر یا دیرتر اتفاق می‌افتد و جای نگرانی نیست. مقاله آموزش پدر و مادر را مطالعه نمایید.
منبع: کودک زیر پنج سال
دختران در یک سالگی بین 9 کیلو و 500 گرم تا 10 کیلو و 350 گرم وزن دارند و قد آنها بین 75 سانتی‌متر تا 88 سانتی‌متر است. اما در پسران این میزان متفاوت بوده و وزن پسران در این سن بین 8 کیلو و 980 گرم تا 10 کیلو و 380 گرم می‌رسد و قد آنها از 74 تا 77 سانتی متر رشد می‌کند.
کودک باید در این سن به اسمش عادت کرده باشد و نسبت به آن واکنش‌هایی را نشان دهد. زمانی که شما از او می‌خواهید اجزای صورتش را به شما نشان دهد باید این کار را انجام دهد، حتی اگر نتواند اسم آنها را به شما بگوید. در حالی که به خوبی نمی‌تواند صحبت کند باید درک حرف‌های دیگران روز به روز در او افزایش پیدا کند و نسبت به آنها عکس‌العمل نشان دهد.
با رشد درک کودک و افزایش توانایی‌ها، کودک یک ساله جهان اطرافش را می‌شناسد و به خوبی می‌تواند یک سری مفاهیم را بفهمد و آنها را به هم نسبت دهد. اگر عکس چیزی را به او نشان دهید و یا در واقعیت آن را دیده باشد می‌تواند آنها را به هم نسبت دهد. کم کم با توضیحات شما می‌تواند به یک سری از تفاوت‌ها مانند سرد و گرم، تمیز و کثیف، بیرون و داخل هم دست پیدا کند.
در این سن کودک برای ارتباط با بقیه آدم‌ها از اشاره و صحبت کردن استفاده می‌کند و در دورانی به سر می‌برد که نحوه برقراری ارتباط با خواسته‌ها، نیازها و هدف‌هایتان در شما برای رشد مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی کودک بسیار مهم است. پس در این سن است که توانایی‌های هوشی و زبانی کودکتان به طور قابل ملاحظه‌ای رشد می‌کند و به خوبی با شما ارتباط برقرار می‌کند.
کودکتان در یک سالگی از بودن در کنار هم‌سن و سالانش خوشحال می‌شود و لذت می‌برد اما انتظار نداشته باشید که حتما با هم سازگار شوند، همین که در کنار کودک دیگری قرار می‌گیرد و با او بازی می‌کند کافی است. احساس راحتی که پیش دیگران دارد اولین گام در دوست‌یابی اوست.
همه کودکان در این سن اطرافشان را بهتر از همیشه ارزیابی و درک می‌کنند و دوست دارند که در آنها مداخله کنند. هرکاری که شما انجام می‌دهید را سعی می‌کند بعد از شما انجام دهد. با این کار ممکن است بخواهد در کارها به شما کمک کند. زمانی که می‌بینید می‌خواهد از شما تقلید کند به او بگویید که چه کاری را انجام می‌دهد و هدفتان از انجام آن چیست اما نباید انتظار داشته باشید که به درستی بتواند هر کاری را انجام دهد. معمولا تقلید کردن از خصوصیات اصلی کودک زیر چهار سال محسوب می‌شود.
عموما کودکان در یک سالگی به یکی از وسایلشان وابستگی شدید پیدا می‌کنند و دوست دارند آن را همه جا با خودشان ببرند و عموما این اشیا ممکن است پتو یا اسباب‌بازی آنها باشد که در هنگام خستگی با آن می‌خوابد یا زمانی که ناراحت است از آن آرامش می‌گیرد؛ مخصوصا اگر شما در کنارش نباشید. این مسئله بیشتر در کودکانی دیده می‌شود که اضطراب جدایی از والدین دارند. کودکان زمانی از این شی دل می‌کنند که راه دیگری برای تخلیه خودشان پیدا کنند.
در این سن کودک کم کم تعادلش رشد پیدا می‌کند و به حدی می‌رسد که به راحتی می‌تواند در حالت نشسته به دو طرف خم شود و یا بچرخد و چیزی که در پشت سر او قرار دارد را بدون افتادن بردارد. بنابراین می‌تواند خودش را به اجسام برساند.
کودکانی که زود چهار دست و پا رفتن را شروع کرده‌اند ممکن است بتوانند زمان زیادی را با تکیه دادن دستانشان به جایی مدتی را بایستد اما باید انتظار داشته باشید که بیوفتد اما در این زمان به او اعتماد به نفس بدهید. کودکتان به زودی اولین گام‌هایش را برمی‌دارد و سعی می‌کند که تعادلش را حفظ کند. راه رفتن و ایستادن روی پاها یکی از نشانه‌های سلامت نوزاد است.
برای شناخت بیشتر در زمینه نشانه های سلامت نوزاد کلیک کنید.
دختران در دو سالگی بین 10 کیلو و 600 گرم تا 12 کیلو 500 گرم وزن دارند و قد آنها چیزی بین 84 سانتی‌متر تا 88 سانتی‌متر است و پسران در این سن دارای وزن 11 کیلو و 200 گرم تا 13 کیلو و 100 گرم هستند و قدشان چیزی بین 85 تا 89 سانتی‌متر است.
کودک در این سن تازه یاد گرفته است که راه برود و به همین دلیل یک لحظه هم آرام نمی‌گیرد و همه جا را به هم می‌ریزد، با این که دوران بسیار شیرینی است اما شما را به دلیل فعالیت‌هایی که دارد خسته می‌کند. کودکتان را می‌بیند که کارهایی مانند نقاشی کشیدن روی دیوار را انجام می‌دهد. به طور کلی کودک در این سن می‌تواند بنشیند، روی پاهایش بایستد، از پله‌ها بالا پایین برود و به توپ ضربه بزند. آنها حتی می‌توانند بپرند و پازل‌های مکعب‌شان را به راحتی روی هم بچینند. در این حالت مطمئن باشید که کودکتان رشد در مهارت‌های حرکتی را به خوبی پشت سر می‌گذارد. مقاله تقلید کودکان و نوزادان را مطالعه کنید.
کودکان در این سن اصلا در خلق و خوی خود تعادل ندارد و بسیار تحریک‌پذیر هستند. موارد عاطفی مانند خشم، ترس، پرخاشگری و محبت کم و بیش در همه کودکان دیده می‌شود. بیشتر کودکان در این سن هنگامی که عصبانی می‌شوند گاز می‌گیرند به دلیل این که نمی‌دانند چگونه باید احساسات‌شان را تخلیه کنند. البته جای نگرانی نیست چراکه در پایان دوسالگی به تعادل مطلوبی می‌رسند و می‌توانند رفتار آرام‌تر و باثبات‌تری را از خودشان نشان دهند. به مرور کودک رفتار و هنجارهای اطرافیان و والدین را همانند سازی می‌کند.
در این سن کودک می‌تواند به اشیایی که شما می‌گویید اشاره کند، اسامی افراد را بگوید، عبارت‌ها و جمله‌هایی با 2 تا 4 کلمه بسازد، لغات و جملاتی را که شنیده است را تکرار کند. همچنین می‌تواند تصاویری که در کتاب مورد علاقه‌اش هست را نام ببرد. در این سن می‌بینید که با افزایش دایره لغات کودک در صبحت‌کردن‌ها بیشتر سکوت می‌کنند. در این موقعیت از شما سوالاتی درباره اشیا مختلف می‌کند که برای درک بهتر آنها باید جوابی کوتاه بدهید.
برای آشنایی بیشتر با ویژگی‌های کودک سالم کلیک کنید.
کودکان دختر در سال سوم زندگی وزنی حدود 12 کیلو و 900 گرم تا 15 کیلو 200 گرم دارند و قدشان از 91 سانتی‌متر تا 96 سانتی‌متر رشد می‌کند. وزن در کودکان پسری که در این سن هستند بین 13 کیلو و 400 گرم تا 15 کیلو و 600 گرم است و قد آنها بین 92 سانتی‌متر تا 98 سانتی‌متر است.
در این سن کودک نسبت به ماه‌های قبلی زندگی تحرک بیشتری دارد ولی به همین نسبت هم در هنگام راه رفتن و دویدن توانایی بیشتری در حفظ تعادل خودش دارد. در این سن به راحتی می‌تواند روی انگشت‌های پاهایش راه برود یا لی‌لی کند. او می‌تواند با هر قدم یکی از پله‌ها را بالا یا پایین برود و حتی نرده را هم نگیرد. به راحتی می‌تواند توپ را به هر سمتی پرتاب کند و با آن‌بازی کند. در این سن بسیاری از توانایی‌ها و مهارت‌های کودک رشد پیدا کرده است و می‌تواند به راحتی تعدادی از رنگ‌ها را با یک‌دیگر تطبیق بدهد به طوری که نام‌شان را هم بداند. در سه سالگی داستان را به شدت دوست دارد به طوری که شما را مجبور می‌کند داستان مورد علاقه‌شان را چند بار در روز برایشان بازگو کنید.
با این حال در صورتی که احساس می‌کنید کودکتان در مهارت‌های حرکتی با تاخیر و مشکلاتی همراه است باید کودک را برای بررسی بیشتر نزد مشاور و متخصص ببرید.
در این سن دایره لغات کودک شما بسیار افزایش پیدا کرده با این که ممکن است از بیشتر آنها استفاده نکند. گفت‌وگو با کودک در این سن بسیار مهم است به دلیل این که به او کمک می‌کنید تا چیزهایی مثل ساختار جمله، ضمیر و زمان‌ها را یاد بگیرد. در این سن توانایی کلامی او افزایش پیدا کرده و انتظاراتش بسیار بیشتر شده است. در سه سالگی حرف‌هایشان را به روشنی بیان نمی‌کنند و به صورت مبهم و بچه‌گانه حرف می‌زنند. در این‌جا کودک پر از توقع و خواسته می‌شود و چیزهایی که می‌خواهند را بارها تکرار می‌کنند و کار را به لجبازی می‌کشند.
کودکان در سه سالگی دیگر متوجه تفاوت‌هایی که بین خودشان و دیگران وجود دارد می‌شوند و از این که سوال‌هایشان را روشن و واضح بپرسند هیچ ترسی ندارند و بیشتر در رابطه با تفاوت‌های ظاهری و جسمی سوال می‌کنند.
در این سن کودکان آمادگی این را پیدا می‌کنند که مسئولیت بعضی از کارها را به عهده بگیرند و درست زمانی است که شما باید این ویژگی را در آنها تقویت کنید پس از او بخواهید کارهایی که مربوط به خودش است و توانایی پذیرفتنش را دارد خودش انجام بدهد. این مورد می‌تواند در ساختن شخصیتش در بزرگسالی کمک بسیار زیادی بکند.
مقاله حس مالکیت کودکان را نیز مطاالعه نمایید.
در چهارسالگی کودکان دختر بین 14 کیلو و 600 گرم تا 17 کیلو 500 گرم هستند و قد آنها باید بین 98 سانتی‌متر تا 104 سانتی‌متر باشد. در این سن کودکان پسر هم وزنشان حدود 15 کیلوگرم و 100 گرم تا 17 کیلو و 700 گرم است و قدشان 99 سانتی‌متر تا 105 سانتی‌متر است.
کودکان در این سن بسیار ناسازگار و سرکش می‌شوند به صورتی که اگر چیزی باب میلشان نباشد به سرعت با گریه کردن، لگد پرت کردن، شکستن وسایل و این قبیل رفتارها مخالفت‌شان را اعلام می‌کنند. شاید تصور کنید که این رفتارها فقط نشانه لوس بودن کودک باشد اما باید بدانید این رفتارها اقتضای سن اوست. کودک در این سن صداقت و صمیمیتی در بیان و نشان دادن عواطف خودشان دارند. به همان اندازه که به صراحت احساسات‌شان را بیان می‌کنند احساسات‌شان دستخوش تغییر ناگهانی می‌شود به طوری که به سرعت احساساتی مانند خشم، حسادت و ترس را تجربه می‌کنند.
قبل از اینکه کودک به این سن برسد رشد سریع با آهنگی تند داشته اما بعد از این که وارد چهارسالگی شد رشدش بسیار آهسته‌تر می‌شود و خیلی منظم صورت می‌گیرد. فعالیت و انرژی کودک چند برابر می‌شود و هماهنگی بیشتری در دست و پاهایش ایجاد می‌شود. در این برهه از زندگی می‌تواند به راحتی کارهای شخصی‌اش مانند دستشویی رفتن، شستن دست و صورت، پوشیدن لباس و کارهایی از این دسته را انجام دهد اما باید حواستان باشد که در این سن زمینه ابتلا به بیماریهای بیشتری را دارد.
در سن چهارسالگی کودک به شدت کنجکاو می‌شود و می‌خواهد از بسیاری از کارها سردرآورد، شما با مشارکت دادن کودک در کارهای روزمره‌ای که می‌تواند به شما کمک کند این حسش را در مسیری درست به کار بگیرید تا حدی که مستقل بودن و مسئولیت‌پذیری در او تقویت شود.
در این سن کودکان روزانه حدود 4 تا 6 کلمه جدید می‌آموزند و جمله‌هایشان ترکیب‌های بیشتر دارد و طولانی‌تر است. در این سن به خوبی می‌توانند موقعیت‌های فرضی را درک کنند و معانی کلمات را دریابند به صورتی که اختلاف نظرها را هم می‌فهمند. آنها توانایی در قصه و داستان گفتن پیدا می‌کنند و می‌توانند آنها را به ترتیب بیان کنند. شما متوجه می‌شوید که او در تلفظ کلمات و رعایت قواعد دستوری پیشرفت کرده ولی هنوز غلط‌هایی در گفتارش وجود دارد.
برای آشنایی بیشتر با خصوصیات کودکان و راه های ارتباط صحیح با آن ها مقاله روانشناسی کودک را مطالعه نمایید.
به طور کلی آهنگ رشد کودکان متفاوت است و از هر کودکی به کودک دیگر فرق دارد. با این حال گاهی این تفاوت چشمگیر است که نیاز به بررسی و مداخله دارد اما گاهی نیز این موضوع تنها در چند ویژگی رشدی اتفاق می‌افتد. به طور مثال ممکن است کودک یکی دو ماه دیرتر از هم سن و سالانش شروع به صحبت کردن کند که جای نگرانی ندارد. با این حال برای آنکه نگرانی شما برطرف شود بهتر است که موضوع را با یک متخصص و مشاوره کودک در میان بگذارید.
برای آگاهی بیشتر در زمینه مشاوره کودک کلیک کنید.
برای دریافت مشاوره در زمینه خصوصیات کودک زیر چهار سال می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی از طریق شماره 02122018502 و یا از طریق تلفن ثابت از کل کشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگیرید.
منبع: کودک زیر پنج سال