مشاوره روانشناسی و روان درمانی
مشاوره روانشناسی و روان درمانیمشاوره روانشناسی و روان درمانی
مشاوره روانشناسی و روان درمانیغده هیپوتالاموس | هر آنچه که باید درباره غده هیپوتالاموس بدانید
هیپوتالاموس غده‌ای در مغز است که به علت نقش خاص خود، فعالیت غدد درون ریز، تعادل حیاتی بدن و استرس و فشار عصبی را کنترل می‌کند. فعالیت غده هیپوتالاموسبه این شکل است که قسمت‌های مختلف بدن با ارسال پیام‌هایی به مغز، هیپوتالاموس را نسبت به عوامل نامتعادل کننده‌ای که نیاز به مدیریت دارند آگاه می‌سازد. سپس هیپوتالاموس با آزاد کردن هورمون‌های مناسب در جریان خون، حالت تعادل را به بدن بازمی‌گرداند. از آن جایی که هیپوتالاموس از پرکاربردترین نقاط مغز است و همچنین هورمون‌های زیادی را ترشح می‌کند؛ با مراقبت و توجه به رژیم غذایی می‌توان به بهبود و عملکرد خوب آن کمک کرد. در ادامه به بررسی هر آنچه که باید درباره غده هیپوتالاموس بدانید خواهیم پرداخت پس همراه ما باشید.
منبع: غده هیپوتالاموس | هر آنچه که باید درباره غده هیپوتالاموس بدانید
غده هیپوتالاموس
غده هیپوتالاموس به‌عنوان یک بخش از مغز، زیر تالاموس، در مجاورت کف بطن سوم و بالای غده هیپوفیز قرار دارد. این بخش در انسان فقط 5 گرم وزن داشته و به‌اندازه یک بادام است. هیپوتالاموس دارای هسته‌های خاکستری متعددی است که مشهورترین آن‌ها هسته‌های پشتی شکمی، پیش بصری، فوق بصری و اجسام پستانی است.
هیپوتالاموس به واسطه این هسته‌ها، به تنظیم اعمال مختلفی ازجمله ترشح هورمون‌ها، تنظیم دمای بدن، نگهداری چرخه فیزیولوژیکی بدن در وضعیت استاندارد، کنترل اشتها، کنترل رفتار جنسی، خواب‌وبیداری، تنظیم پاسخ‌های احساسی و عاطفی می‌پردازد. اما مهم‌ترین نقش آن پاسخ به فشار روانی (استرس) است.
با توجه به کاربردهای مختلفی که برای این بخش از مغز ذکر شد، وقتی هیپوتالاموس به‌درستی کار نکند، می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در بدن شود که منجر به طیف گسترده‌ای از اختلالات نادر می‌شود. به همین دلیل حفظ سلامتی هیپوتالاموس بسیار حیاتی است.
برای آگاهی بیشتر در زمینه استرس و فشار عصبی کلیک کنید.
کارکردهای غده هیپوتالاموس
نقش اصلی و اساسی هیپوتالاموس حفظ و نگهداری بدن در حالت تعادل یا هومئوستازی و کنترل و اداره استرس و فشار عصبی است. هومئوستاز به معنای حالت بدنی سالم و متعادل است. بدن همیشه در تلاش است تا به این تعادل دست یابد. به‌عنوان‌مثال در احساس گرسنگی، روش مغز این است که به صاحب آن اطلاع دهد که برای رسیدن به حالت تعادل به مواد مغذی بیشتری احتیاج دارد. هیپوتالاموس به‌عنوان واسطه بین سیستم غدد درون ریز و سیستم عصبی برای رسیدن به این هدف عمل می‌کند. همچنین در ارتباط با نقش هیپوتالاموس در کارکردهای اساسی بدن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- تنظیم دمای بدن
- تشنگی
- کنترل اشتها و کنترل وزن
- هیجانات
- چرخه خواب
- رفتارهای جنسی
- زایمان
- فشارخون و ضربان قلب
- تعادل مایعات بدن
نحوه فعالیت هیپوتالاموس
سیستم‌ها و قسمت‌های مختلف بدن با ارسال سیگنال‌هایی به مغز، هیپوتالاموس را نسبت به عوامل نامتعادل کننده‌ای که نیاز به مدیریت دارند آگاه می‌سازد. سپس هیپوتالاموس با آزاد کردن هورمون‌های مناسب در جریان خون، حالت تعادل را به بدن بازمی‌گرداند. به عنوان مثال یک نمونه از این توانایی چشمگیر در انسان، حفظ دمای داخلی 37 درجه سانتی‌گراد است. اگر هیپوتالاموس سیگنالی را با این معنا دریافت کند که دمای داخلی بدن خیلی زیاد است، به بدن دستور می‌دهد که از طریق تعریق دمای بدن را کاهش دهد. همچنین اگر این سیگنال را دریافت کند که درجه حرارت بدن خیلی پایین است، بدن با لرزیدن، گرمای خود را ایجاد می‌کند.
ترشح هورمون‌های مرتبط با غده هیپوتالاموس
برای حفظ حالت تعادل در بدن، هیپوتالاموس مسئول ایجاد یا کنترل بسیاری از هورمون‌ها است. هیپوتالاموس با غده هیپوفیز ارتباط بسیاری دارد، که باعث ترشح هورمون‌های مهم دیگر در بدن می‌شود. غده هیپوتالاموس و هیپوفیز در کنار هم بسیاری از غدد تولیدکننده هورمون‌های بدن را کنترل می‌کنند که سیستم غدد درون‌ریز نام دارد. هورمون‌های ترشح‌شده توسط هیپوتالاموس شامل موارد زیر هستند.
- هورمون آنتی دیورتیک که باعث افزایش مقدار جذب آب توسط کلیه‌ها در خون می‌شود.
- هورمون آزادکننده کورتیکوتروپین که در تنظیم سوخت‌وساز و پاسخ ایمنی و شرایط دشوار فیزیکی و احساسی دخالت دارد و به غده هیپوفیز و غده فوق کلیوی کمک می‌کند تا استروئیدهای خاصی را آزاد کند.
- هورمون آزاد کننده گنادوتروپین که به غده هیپوفیز دستور می‌دهد هورمون‌های بیشتری را که باعث حفظ عملکرد اعضای بدن می‌شوند، آزاد کند.
- اکسی توسین، هورمونی است که در چندین فرآیند دخیل هست، ازجمله آزاد کردن شیر مادر، تعدیل دمای بدن و تنظیم چرخه خواب.
- هورمون‌های کنترل‌کننده پرولاکتین که به غده هیپوفیز دستور می‌دهند تولید شیر مادر را در مادران شیرده شروع یا متوقف کند.
- هورمون آزادکننده تیروتروپین که تیروئید را فعال می‌کند و هورمون‌هایی را تنظیم می‌کند که سوخت‌وساز، سطح انرژی و رشد را تنظیم می‌کنند.
هیپوتالاموس همچنین به‌طور مستقیم بر هورمون‌های رشد تأثیر می‌گذارد. برای این امر به غده هیپوفیز دستور می‌دهد که حضور آن‌ها در بدن را افزایش یا کاهش دهد که هم برای کودکان در حال رشد و هم برای بزرگ‌سالان کاملاً رشد یافته ضروری است.
برای شناخت بیشتر در زمینه هورمون پرولاکتین و هورمون اکسی توسین کلیک کنید.
اختلالات مرتبط با هیپوتالاموس
به‌طورکلی هر اختلالی که مانع از عملکرد صحیح هیپوتالاموس شود بیماری هیپوتالامیک نامیده می‌شود. تشخیص دقیق این بیماری‌ها بسیار سخت است زیرا هیپوتالاموس نقش گسترده‌ای در سیستم غدد درون ریز دارد. از آنجایی‌که ارتباط زیادی بین عملکرد هیپوتالاموس و هیپوفیز وجود دارد، پزشکان غالباً این مشکلات را با عنوان اختلالات هیپوتالاموس-هیپوفیز نامگذاری کرده‌اند. برای تشخیص دقیق این اختلالات آزمایش‌های هورمونی وجود دارد که می‌توانند بسیار کمک‌کننده باشند.
علل و عوامل خطر در اختلالات مرتبط با غده هیپوتالاموس
شایع‌ترین دلایل بیماری هیپوتالامیک صدمه به سر است که روی هیپوتالاموس تأثیر می‌گذارد. همچنین جراحی، تشعشع و تومورها می‌توانند باعث اختلال در هیپوتالاموس شوند. برخی از بیماری‌های هیپوتالامیک ارتباط ژنتیکی با بیماری‌های هیپوتالاموس دارند. به‌عنوان‌مثال، سندرم کالمن باعث ایجاد مشکلات هیپوتالاموس در کودکان می‌شود که در دوران بلوغ باعث از بین رفتن حس بویایی و کاهش ترشح غدد جنسی می‌گردد. همچنین به نظر می‌رسد که مشکلات هیپوتالاموس ارتباطی ژنتیکی با سندرم پرادر-ویلی دارند. این اختلال به دلیل شرایطی است که یک کروموزوم ازدست‌رفته منجر به کوتاهی قد و اختلال عملکرد هیپوتالاموس می‌شود. همچنین دلایل دیگری وجود دارد که می‌تواند شامل موارد زیر باشد.
- اختلالات خوردن، مانند پرخوری عصبی یا بیش اشتهایی عصبی
- اختلالات ژنتیکی که باعث ایجاد آهن اضافی در بدن می‌شوند
- سوءتغذیه
- عفونت
- خون‌ریزی بیش‌ازحد
برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه بیماری‌های ژنتیکی کلیک کنید.
نکات رژیم غذایی برای سلامتی غده هیپوتالاموس
ازآنجاکه هیپوتالاموس نقشی حیاتی را در بدن ایفا می‌کند، حفظ سلامت آن بسیار مهم است. همان‌طور که می‌دانید انسان نمی‌تواند به‌طور کامل از عوامل ژنتیکی دوری کند، بااین‌حال به‌واسطه رژیم غذایی می‌تواند سلامت هیپوتالاموس را مدیریت کند تا احتمال ابتلا به اختلالات هیپوتالامیک را کاهش دهد.
همان‌طور که پیش‌تر گفته شد هیپوتالاموس اشتها را کنترل می‌کند و غذاهای موجود در رژیم غذایی روی هیپوتالاموس تأثیر می‌گذارند. مطالعات نشان داده‌اند که رژیم‌های غذایی حاوی چربی‌های اشباع‌شده، می‌توانند شیوه تنظیم هیپوتالاموس در گرسنگی و مصرف انرژی را تغییر دهند. منابع چربی‌های اشباع شامل گوشت گاو، گوشت و محصولات لبنی هستند. همچنین تحقیقات نشان داده است که رژیم‌های غذایی حاوی چربی‌های اشباع‌شده ممکن است تأثیر التهابی بر بدن داشته باشند. این امر باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن بیش‌ازحد فعال شود و احتمال هدف قرار دادن سلول‌های سالم بدن، افزایش التهاب در روده و تغییر کارکرد طبیعی بدن را افزایش دهد.
رژیم‌های غذایی پرچربی اشباع‌نشده مانند اسیدهای چرب امگا 3 می‌توانند به برطرف کردن این التهاب کمک کنند. این چربی‌ها می‌توانند جایگزین مناسبی برای سایر روغن‌ها و چربی‌ها باشند. غذاهایی با محتوای زیاد امگا 3 شامل ماهی، گردو، دانه کتان و سبزی‌ها برگ‌دار هستند. سایر منابع رژیم غذایی سالم برای حمایت از سلامت هیپوتالاموس شامل میوه و سبزی‌ها سرشار از ویتامین، ویتامین C و ویتامین‌های گروه B است.
برای اطلاع بیشتر در زمینه مشاوره تلفنی کلیک کنید.
سؤالات متداول
چرا هیپوتالاموس بسیار مهم است؟
هیپوتالاموس کلید اصلی سیستم غدد درون ریز است. بیشتر هورمون‌های مهم بدن، که باعث رشد، سوخت و ساز و عملکرد طبیعی می‌شوند، توسط سیگنال‌های شیمیایی هیپوتالاموس برانگیخته می‌گردند. این هورمون‌ها به نوبه خود با هیپوتالاموس ارتباط برقرار می‌کنند تا درباره وضعیت عملکردی بدن بازخوردی ارائه دهند. آسیب به هیپوتالاموس می‌تواند یک یا تمام این سیستم‌های هورمونی را مختل کند و منجر به عواقب فاجعه‌آمیز شود و باعث از بین رفتن کامل تولید هورمون گردد.
آسیب به هیپوتالاموس چه نشانه‌هایی دارد؟
عواملی نظیر مشکل در خواب، احساس تحریک‌پذیری، نوسانات خلقی، فقدان تمایلات جنسی و تشنگی مداوم می‌تواند نشان‌دهنده آسیب به هیپوتالاموس باشد.
برای دریافت مشاوره در زمینه غده هیپوتالاموس می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت از کل کشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگیرید.